Krajem prošlog mjeseca širom planete odjeknula je vijest da je slika Gustava Klimta “Dama s lepezom” prodata u londonskom “Sotbiju” za više od stotinu miliona dolara, postavši tako najskuplje umjetničko djelo ikada prodato na jednoj evropskoj aukciji.
Posljednji portret koji je kontroverzni Klimt završio za života, “Dama s lepezom”, otišao je neimenovanom kupcu iz Hongkonga za čak 85,3 miliona funti, odnosno 108,4 miliona dolara. I to za samo deset minuta, koliko je trajala aukcija u “Sotbiju”. Ne samo da je Klimt “iz groba” srušio evropski rekord već je nakon aukcije postavio i sopstveni rekord. Naime, prošle godine njegova slika “Brezova šuma” iz 1902. godine, koju je u svojoj zbirci čuvao pokojni saosnivač “Majkrosofta” Pol Alen, prodata je za 104,6 miliona dolara.
Predstavljajući na platnu raskošni ženski portret, slika “Dama s lepezom” bila je jedno od dva nedovršena djela koja su pronađena u ateljeu austrijskog umjetnika nakon njegove prerane smrti 1918. godine.
Iako je Klimt (1862 – 1918) najpoznatiji po svojoj “zlatnoj fazi”, koja je iznjedrila i vjerovatno najčuvenije slike “Poljubac” i “Portret Adele Bloh” i trajala do kraja prve dekade 20. vijeka, umjetnik je pred smrt bio na umjetničkom vrhuncu i stvarao neka od svojih najuspješnijih i najeksperimentalnijih djela. Uoči aukcije iz “Sotbija” su podsjećali da je umjetnik rad na slici započeo godinu dana ranije i da je odlikuje Klimtov karakterističan bogat i ekspresivan stil. Inspirisan je bio uticajima istočne Azije koji se ogledaju ne samo u lepezi koju drži njegov neznani model već i kroz korišćenje motiva kimona, ptice feniks i cvjetova lotosa, što je bio tada jako popularan trend u zapadnoevropskoj umjetnosti.
Sam život i karijera Gustava Klimta podudaraju se sa zlatnim dobom Beča s kraja 19. vijeka i vrhuncem istorijskog perioda evropske istorije poznatog kao bel epok. Bilo je to vrijeme evropskog mira i umjetničke obnove i bunta te rađanje modernizma u umjetnosti. Nova umjetnost donijela je svoje samosvjesne i dekadentne pravce u slikarstvu i literaturi kroz koje se provlačila snažna opčinjenost erotikom. Bio je to Frojdov Beč, koji je spolja još bio u duhu viktorijanskog morala i katoličke rigidnosti Habzburga, ali neobuzdano ponašanje bila je glavna tema dana. Bečka zanesenost erotikom našla je u Klimtu velikog pjesnika, jer nijedan drugi umjetnik nije tako slavio Eros, a iznad svega žene kao artističku muzu i konačno ispunjenje svrhe života. Njegovo slikarstvo ispunjeno je naturalističkim prikazima erotskog i težnjom da platna ispuni sjajnim zamršenim dekoracijama. U njegovim najpoznatijim radovima, kao što je “Poljubac”, osjećanja i dekorativno pretjerivanje sjedinjeni su na veličanstven način.
Klimt je rođen je 14. juna 1862. u bečkom predgrađu Baumgartenu. Otac, češki emigrant, nije uspio kao zlatar, te su djeca Klimtovih rasla u neimaštini. Gustav, koji je svoj talenat pokazao još u Visokoj školi za umjetnost, dobijao je narudžbe za ukrašavanje velikih javnih zgrada koje su građene tokom osamdesetih i devedesetih godina 19. vijeka. U saradnji sa bratom i umjetnikom Francom Matsom osnovao je podružnicu “Klimt-Mats” i dobijao gotovo sve važnije poslove, kao što je oslikavanje bečkih spomenika i zgrada. Ipak, njegove tri slike, “Filozofija”, “Medicina” i “Pravda”, bivaju oštro kritikovane i svrstane u “izopačenu” i “pornografsku” umjetnost, što je na kraju rezultiralo odlukom da se nacrtane slike ipak ne prikažu i izlože u hali bečkog Univerziteta. Kasnije sve tri slike bivaju uništene od strane SS trupa u Drugom svjetskom ratu maja 1945. To će biti i posljednji put da je Klimt ikad prihvatio da radi za javne institucije uprkos činjenici da je za sliku “Filozofija”, protiv koje je 87 profesora potpisalo peticiju, dobio zlatnu medalju na Svjetskoj izložbi u Parizu. Godine 1897. grupa umjetnika, koja je željela da na moderniji, pustolovniji način stvara svoja djela, osnovala je umjetnički pokret Secesiju, a Klimt je postao prvi predsjednik, da bi sam napustio pokret 1908. godine.
Klimt je od slikanja veličanstvenih portreta žena iz otmjenog društva, ali i običnih žena sa ulice, koje je dovodio u svoj atelje, mogao dovoljno udobno živjeti, oslobođen narudžbi. Klonio se javnosti, a i privatni život držao je za sebe, zvanično se nije ženio, ali iza sebe je ostavio sedmoro priznate djece i brojne veze sa svojim muzama, dok je njegov ekscentrični stil ponašanja i oblačenja često privlačio jednaku pažnju kao i njegove slike.
Klimtov rad, naročito onaj iz kasnijeg perioda, kada je nastala i “Dama s lepezom” odlikuje se upotrebom intenzivnih boja, zlatnih pozadina, ukrasnih izgleda, erotskih elemenata i teške simbolike. Iako je njegov rad bio kontroverzan, imao je snažan uticaj na kulturni svijet svog vremena, čime se Klimt etablirao kao vrlo popularan slikar u bečkom društvu. Imao je publiku koja ga je obožavala, a i onu drugu koja ga je prezirala kao pornografa i bludnika. Austrijsko Ministarstvo obrazovanja je čak četiri puta spriječilo njegovo postavljanje za profesora na Likovnoj akademiji. Umro je u Beču 6. februara 1918. godine nakon što ga je moždani udar prikovao za postelju, gdje je obolio od španske groznice i preminuo nekoliko mjeseci prije potpunog sloma Austrougarske i kraja svijeta kakav je poznavao, ne sluteći da će nezavršeni portret na kojem je radio postati njegov veličanstveni oproštaj od života i epohe koja ga je stvorila.
Vlasnici
“Dama s lepezom” jedan je od rijetkih Klimtovih portreta koji su još u privatnim rukama, odnosno zbirkama.
Neuobičajeno je da je kvadratnog oblika, visine i širine po metar i, za razliku od mnogih poznatijih portreta, ovo djelo nije radio po narudžbini pa je “Damu s lepezom” najvjerovatnije naslikao za sopstveno zadovoljstvo. Slika je nekada bila u vlasništvu bečkog industrijalca Ervina Bolea, Klimtovog prijatelja i mecene, da bi je potom kupio kolekcionar Rudolf Leopold, koji ju je 1994. na aukciji, takođe u “Sotbiju”, prodao porodici dojučerašnjeg vlasnika za 11,6 miliona dolara, što je u to vrijeme bio rekord za jedno djelo austrijskog umjetnika. Slika je od tada viđena samo jednom u javnosti, prošle godine je bila izložena u Belvedereu, austrijskom muzeju u kojem se čuva “Poljubac” i još nekoliko važnijih Klimtovih djela, u dogovoru vlasnika i austrijske države.
