Rusija je krajem prošle godine tužila Crnu Goru i još 36 zemalja zbog zatvaranja vazdušnog prostora za njene avione. Zabrana je dio sankcija međunarodne zajednice Rusiji zbog agresije na Ukrajinu februara 2022.
Povodom te tužbe, Vlada Crne Gore objavila je dokument u kojem navodi da su o tome razgovarali sa evropskim zvaničnicima, te da je predloženo angažovanje jednog holandskog profesora u ovom sporu a “uz napomenu da troškove za zastupanje u sporu plaća Evropska komisija”.
Međutim, zvaničnik Evropske komisije (EK) je u pisanom odgovoru za Radio Slobodna Evropa (RSE) potvrdio da su imali sastanke sa državama koje su tužene, ali negirao dio koji se tiče plaćanja:
“Ni u jednom trenutku, za vrijeme sastanaka sa članicama i nečlanicama Evropske unije – uključujući i zemlje Zapadnog Balkana, EK nije saopštila ili sugerisala da će pokriti troškove bilo koje od njih. EK ne plaća troškove Holandiji, niti bilo kojoj državi ili pojedincu povezanim sa ovim slučajem.”
Zvaničnik je naglasio da je na državama odgovornost za plaćanje troškova.
Iz crnogorskog Ministarstva saobraćaja, koje je sačinilo dokument koji je razmatran na Vladi 17. maja, za RSE je naknadno pojašnjeno da je pravni tim EK u dogovoru sa većim članicama EU pripremio predlog odgovora na tužbu Rusije.
“Crna Gora nema troškova po pitanju pripreme odgovora na tužbu i zastupanja”, saopštili su iz Ministarstva, ne navodeći na koji način će zastupanje biti plaćeno.
Crna Gora je, slijedeći politiku Evropske unije, 2022. godine zabranila ruskim avionima slijetanje, polijetanje i prelijetanje preko njene teritorije.
Tužba protiv Tirane i Skoplja
Rusija je 10. oktobra prošle godine zbog zabrane letova predala tužbu Međunarodnoj organizaciji civilnog vazduhoplovstva (ICAO), koja je agencija Ujedinjenih nacija sa sjedištem u Kanadi.
Tužbu su podnijeli protiv članica ICAO – svih 27 zemalja članica EU i još deset zemlja, među kojima su Sjedinjene Države i Velika Britanija.
Među njima su i tri zemlje Zapadnog Balkana – Crna Gora, Albanija i Sjeverna Makedonija.
Tako je zabrana preleta preko ovih zemalja onemogućila dolazak ruskog šefa diplomatije Sergeja Lavrova u srpsku prijestonicu juna 2022. godine.
Zatvaranje vazdušnog prostora rezultiralo je novim, znatno dužim pa i skupljim rutama za ruske avione.
Osim na zabranu korišćenja vazdušnog prostora, tužba se odnosi i na isporuke aviona i rezervnih djelova, kao i na pristup meteorološkim informacijama od značaja za vazdušni saobraćaj.
Saslušanje po tužbi biće organizovano pred Savjetom ICAO, koji broji 36 od 193 zemalje, ali nije poznato kada se očekuje.
Holanski profesor zastupa Crnu Goru
O ovoj tužbi predstavnici crnogorskog Ministarstva saobraćaja su razgovarali sa Karolinom Mentl iz Direktorata za saobraćaj i transport (DG MOVE) Evropske komisije.
Mentl je, kako se navodi u dokumentu Vlade, dala određene sugestije i uputila na proceduralne korake koje treba ispoštovati kako bi Crna Gora “imala adekvatno zastupanje u ovom međunarodnom sporu”.
Kako tvrde iz Vlade, predloženo je da Crnu Goru u sporu sa Rusijom zastupa profesor Rene Lefeber iz Holandije, uz napomenu da troškove za zastupanje u predmetom sporu plaća EK.
Pojašnjeno je i da su ostale tužene zemlje regiona angažovale agente da ih zastupaju u sporu pred ICAO.
U pisanom odgovoru za RSE, briselski zvaničnik je osim negiranja da će EK snositi troškove bilo koje od tuženih država naveo da Holandija zastupa dio evropskih država:
“Holandija trenutno zastupa određeni broj članica EU i nečlanica EU u ovom slučaju i ljubazno je ponudila da zastupa i druge zemlje.”
Rene Lefeber, koji se pominje u dokumentu crnogorske Vlade, inače je pravni savjetnik Ministarstva vanjskih poslova Holandije.
Savjetuje holandsku vladu u oblasti međunarodnog prava i zastupa državu u međunarodnim pravnim postupcima i međuvladinim pregovorima, navodi se u biografiji.
Između ostalog, gostujući je profesor na Univerzitetu Ujedinjenih nacija i univerzitetima u Londonu i Melburnu.
Odnosi Crne Gore i Rusije
Odnosi Crne Gore i Rusije su pogoršani od 2014. godine.
Crna Gora je nakon obnove nezavisnosti 2006. imala dobre odnose sa Rusijom sve do 2014. kada se slijedeći spoljnopolitički kurs EU pridružila sankcijama koje su uvedene Moskvi zbog aneksije Krima.
Odnosi su se dodatno pogoršali nakon što je 2017. godine Crna Gora postala članica NATO, zbog čega je Rusija oštro kritikovala tadašnju vlast Demokratske partije socijalista, a posebno njenog predsjednika Mila Đukanovića.
Poslije invazije na Ukrajinu februara 2022, Crna Gora je u kontinuitetu “pratila” sankcije koje je EU uvodila Rusiji.
Iste godine Crna Gora je proglasila najmanje 12 ruskih diplomata za persona no grata.
Rusija je odgovorila stavljajući Crnu Goru na listu “neprijateljskih država”.
Evropska komisija pohvalila je u prošlodišnjem izvještaju punu usklađenost Crne Gore sa spoljnom i bezbjednosnom politikom EU, ističući da to predstavlja snažan signal njene strateške posvećenosti evropskom putu.
Sankcije Rusiji pred Ustavnim sudom
Dio parlamentarne većine izabrane 2020. protivi se sankcijama Rusiji.
U tom kontekstu, dio poslanika bivšeg proruskog Demokratskog fronta (DF) tražio je jula 2022. godine provjeru ustavnosti Zakona o međunarodnim restriktivnim mjerama u dijelu koji se tiče sankcija Rusiji.
Njihov lider Andrija Mandić predsjednik je Skupštine Crne Gore.
Ustavni sud je ovu inicijativu stavio na dnevni red 17. maja, ali nije donio konačnu odluku jer je ishod glasanja za i protiv bio neriješen.
