Stejt department je za Radio Slobodna Evropa (RSE) demantovao da Sjedinjene Države posreduju u predaji dva amandmana Vlade Crne Gore na tekst rezolucije o Srebrenici, što je 5. maja objavio portal Radio-televizije (RTCG) Crne Gore.
“Stejt department je vidio nezvanični draft predloženih izmjena Crne Gore, ali mi ne posredujemo u njima. Njemačka i Ruanda su predlagači rezolucije i mogu da odgovore na dalja pitanja u vezi sa njenim statusom”, saopštio je za RSE portparol Stejt departmenta 8. maja.
Tekst rezolucije, kojom se 11. juli proglašava Međunarodnim danom sjećanja na genocid u Srebrenici, biće u maju razmatran na Generalnoj skupštini Ujedinjenih nacija.
Pozivajući se na nezvanične izvore iz Vlade, portal RTCG objavio je 5. maja da će Sjedinjene Države posredovati prilikom predaje dva Vladina amandmana na tekst rezolucije.
U prvom amandmanu se ističe da je krivica za genocid individualna i da se ne može pripisati bilo kojoj etničkoj, vjerskoj ili drugoj zajednici u cjelini dok se drugi odnosi na nepovredivost Dejtonskog mirovnog sporazuma o Bosni i Hercegovini.
Kako je prenio RTCG, ovim predlozima Vlade se sprečava potencijalno manipulisanje na štetu Srbije i srpskog naroda u smislu pravnih i političkih reperkusija i onemogućava narativ i namjera da se jedan narod proglasi genocidnim.
Uz to se, kako navode, dodatno afirmiše postojanje Republike Srpske u sklopu Bosne i Hercegovine.
Šta piše u nacrtu rezolucije?
Rezolucijom, koju su inicirale Njemačka i Ruanda, traži se da se 11. jul proglasi za Međunarodni dan sjećanja na genocid u Srebrenici, piše u nacrtu u koji je RSE imao uvid.
Rezolucijom se osuđuje svako poricanje genocida i pozivaju sve članice UN da čuvaju utvrđene činjenice, uključujući i kroz svoje obrazovne sisteme, kako bi se spriječio revizionizam.
Takođe se bezrezervno osuđuju svi akti glorifikovanja osuđenih i odgovornih za genocid u Srebrenici.
Rezoluciju je sponzorisalo 28 zemalja, među kojima su Sjedinjene Države, Francuska, Hrvatska, Velika Britanija, Albanija, Sjeverna Makedonija, Slovenija.
Zločin u Srebrenici je pred Međunarodnim sudom pravde u Hagu označen kao genocid.
Više od sto nevladinih organizacija i više stotina javnih ličnosti zatražili su od Vlade premijera Milojka Spajića da Crna Gora bude kosponzor rezolucije.
Vlada se nije odredila prema toj inicijativi.
Vlada ćuti o rezoluciji i amandmanima
Vlada nije potvrdila ni da će glasati za usvajanje rezolucije.
Informaciju da će Crna Gora podržati rezoluciju o Srebrenici u UN, objavio je krajem aprila njemački stručnjak za Zapadni Balkan i proširenje NATO, Milan Nič.
On je naveo da je Spajić podršku rezoluciji iskazao na okruglom stolu u Berlinu, nakon što se sastao sa njemačkim kancelarom Olafom Šolcom u okviru prve zvanične posjete Njemačkoj.
Vlada nije potvrdila ni da je autor amandmana. Na upit RSE na ovu temu iz Vlade nije odgovoreno.
No ipak na njih su reagovale brojne javne ličnosti, političke partije, analitičari i nevladin sektor.
Reakcije zvaničnog Beograda
Među oštrim reakcijama bila je i izjava šefa diplomatije Srbije Marka Đurića da bi predlaganje ovih amandmana Vlade u Podgorici na rezoluciju o Srebrenici, ličilo na “pranje savjesti” kako pred javnošću u Crnoj Gori ne bi izgledalo “da su protiv bratske Srbije”.
Filip Ivanović, šef crnogorske diplomatije, Đurićev komentar je nazvao “ishitrenim potezom na početku mandata” jer je, kako je ocijenio, “komentarisao nezvaničnu informaciju”.
Ivanović, međutim, nije precizirao da li će Vlada podnijeti amandmane već je Đuriću, uz čestitku zbog stupanja na dužnost, poručio da se “Crna Gora u vođenju vanjske politike rukovodi isključivo svojim, a ne tuđim interesima”.
“Neprihvatljivo je da ministar inostranih poslova iz premijerove partije (Pokret ‘Evropa sad’) odbacuje navode medija o amandmanima kao nezvanične informacije, a da poslanica iste partije o njima govori kao o već svršenoj stvari”, piše u pismu koje je Koalicije nevladinih organizacija uputila Spajiću.
Poslanica Pokreta Jelena Nedović, naime, istog dana je saopštila kako amandmani Vlade podneseni uz posredovanje Sjedinjenih Država treba da onemoguće manipulacije političara na unutrašnjem planu.
Koalicija je od premijera tražila da odgovori da li će Crna Gora imati amandmane, ako hoće – kakav je njihov sadržaja, uz obrazloženje zašto ih predlaže.
Oštre reakcije Spajićevih koalicionih partnera
I dok iz Spajićeve partije uglavnom ćute o stavu prema rezoluciji iz parlamentarne većine jasno poručuju da je podrška Crne Gore ovom dokumentu neprihvatljiva.
Glasanje za rezoluciju o Srebrenici bio bi katastrofalan potez Crne Gore, rekao je Milan Knežević, jedan od lidera nedavno rasformiranog proruskog Demokratskog fronta (DF), dodavši da je to saopštio i premijeru.
Sličan stav je iskazao još jedan lider DF, aktuelni predsjednik Skupštine Crne Gore Andrija Mandić.
“Glasanjem za rezoluciju Crna Gora bi okrivila cijeli srpski narod. Ne vjerujem da premijer može prihvatiti da je sav srpski narod genocidan jer bi to značilo presudu i svim Srbima u Crnoj Gori”, naveo je Mandić na mreži X.
Funkcioneri proruskog DF više puta su negirali da je u Srebrenici počinjen genocid.
I prosrpska Socijalističke narodna partija, koja je dio parlamentarne većine i Vlade, protivi se namjeri Vlade da podrži rezoluciju.
Iz opozicije podržavaju rezoluciju
Iz najjače opozicione partije Demokratske partije socijalista (DPS), dugogodišnjeg lidera Mila Đukanovića, su ocijenili da Vlada pokušava nemoguće – da udovolji predsjedniku Srbije Aleksandru Vučiću i predsjedniku bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska Miloradu Dodiku, te da istovremeno ispoštuje evropski stav o rezoluciji.
“Ukoliko se ispostavi kao tačno da Crna Gora ima pretenzije da amandmanima relativizuje rezoluciju da bi minimizovala štetu koju ćete pretrpjeti kod Vučića i Dodika, onda je to kukavička spoljna politika koju diktira puki strah a ne strateški interes države”, navode iz DPS.
Poznato je, zaključuju u DPS, “da se u životu a i u politici sjedenje na dvije stolice kad-tad završi padom sa obje”.
Milorad Dodik je oštar protivnik usvajanja rezolucije i negator genocida u Srebrenici.
Predsjednik Socijaldemokrata Damir Šehović kazao je da svako dalje “političko prenemaganje i predlaganje amandmana o stvarima koje se u rezoluciji uopšte ne pominju, predstavlja ponižavanje ne samo Vlade, nego i Crne Gore”.
Socijaldemokrate, naime, smatraju da je Vlada, vanjsku politiku podredila interesima Beograda, ne mareći za druge susjede.
Predsjednik Bošnjačke stranke Ervin Ibrahimović pitao je premijera – hoće li Crna Gora podržati rezoluciju.
Vlada u “sendviču” različitih očekivanja
Međunarodni partneri Crne Gore u NATO podržali su, a Sjedinjene Države istakle, da sa ponosom sponzorišu predlog rezolucije.
I članice Evropske unije, sa kojima Crna Gora kao kandidat godinama usklađuje vanjsku politiku, podržavaju usvajanje ovog dokumenta.
Zvanična Podgorica očekuje da u junu iz Brisela dobije pozitivnu ocjenu (IBAR) o napredovanju u oblasti vladavine prava i pravosuđa, što bi značilo da je spremna za narednu fazu usklađivanja sa EU, na putu ka punopravnom članstvu.
No, osim zapadnih partnera, očekivanja imaju i domaći akteri koji u ovom momentu Vladi obezbjeđuju parlamentarnu podršku.
Narednih mjeseci premijera očekuje rekonstrukcija Vlade u kojoj, shodno koalicionom sporazumu parlamentarne većine, nekadašnje partije proruskog DF treba da dobiju četiri ministarska i jedno potpredsjedničko mjesto.
DF je politički blizak predsjednicima Srbije, Aleksandru Vučiću, i bh. entiteta Republika Srpska, Miloradu Dodiku.
Obojica su protiv rezolucije i negiraju da se u Srebrenici dogodio genocid. U ovom stavu podržava ih Rusija.
Vučić je 29. aprila rekao da donošenje ove rezolucije ima dva cilja – da se traži ratna odšteta od Srbije i da se izvrši revizija presude Međunarodnog suda u Hagu.
Taj sud je 2007. utvrdio da Srbija nije počinila genocid u Bosni i Hercegovini, odnosno da genocid u Srebrenici nije učinjen prema uputstvima ili pod kontrolom Srbije niti njenih lidera.
Zločin u Srebrenici je pred tim istim sudom označen kao genocid i odnosi se na ubijanje više od 8.000 Bošnjaka u julu 1995. kada je Vojska Republike Srpske zauzela tu oblast.
Presudama međunarodnog suda, za genocid i zločine u Srebrenici do sada je osuđeno više od 50 osoba, na više od 700 godina zatvora.
Među njima su i Radovan Karadžić, prvi predsjednik Republike Srpske, i glavni komandant Vojske Republike Srpske, Ratko Mladić, koji su osuđeni na doživotne robije.
Skupština Crne Gore je 2021. usvojila Rezoluciju o zabrani negiranja genocida u Srebrenici.
