Međunarodni rezidualni mehanizam za krivične sudove sa sjedištem u Hagu (Mehanizam) izrekao je pravosnažne presude od po 15 godina zatvora nekadašnjim čelnicima resora Državne bezbjednosti Srbije Jovici Stanišiću i Franku Simatoviću, optuženim za ratne zločine u Hrvatskoj i BiH. To je najduži sudski proces u istoriji ovog suda. Trajao je pune dvije decenije.
Jovica Stanišić i Franko Simatović osuđeni su za učešće u udruženom zločinačkom poduhvatu, koje je dovelo do zločina u Bijeljini, Zvorniku, Bosanskom Šamcu, Doboju, Sanskom Mostu, Trnovu.
Kako je saopštio Mehanizam, Žalbeno vijeće je odbacilo žalbe Stanišića i Simatovića na njihove osude za pomaganje i podržavanje ubistva kao kršenja zakona i običaja ratovanja, kao i za ubistvo, deportaciju, nehumana djela (prislino premještanje) i progon kao zločine protiv čovječnosti počinjene u vezi sa, te nakon zauzimanja Bosanskog Šamca u Bosni i Hercegovini u aprilu 1992. godine.
“Krivična odgovornost Stanišića i Simatovića bila je zasnovana na konstatacijama da su organizovali obuku, a zatim i angažovale srpske snage koje su učestvovale u zauzimanju i zločinima. Žalbeno vijeće je, takođe, odbacilo žalbe Stanišića i Simatovića na izrečene kazne od po 12 godina zatvora“, navodi se u presudi Mehanizma.
U saopštenju se navodi i da je Žalbeno vijeće djelimično usvojilo žalbu tužilaštva time što je konstatovalo da je Pretresno vijeće pogrešilo kada Stamatovića i Simatovića nije osudilo po modalitetu odgovornosti za udruženi zločinački poduhvat.
“Pretresno vijeće je zaključilo da je postojao udruženi zločinački poduhvat i da mu je zajednički zločinački cilj bio prisilno i trajno uklanjanje većine nesrba iz velikih dijelova Hrvatske i Bosne i Hercegovine putem počinjenja ubistva, deportacije, nehumanih dela (prisilno premještanje) i progona, kako se tereti u optužnici. Pretresno vijeće je takođe konstatovalo da su Stanišić i Simatović doprinijeli zajedničkom zločinačkom cilju u vezi sa zločinima u Bosanskom Šamcu, ali ih je oslobodilo odgovornosti za udruženi zločinački poduhvat na osnovu toga da nije dokazano da je neko od njih dvojice posjedovao zajedničku namjeru da se ostvari zajednički zločinački cilj“, napominje Mehanizam.
Kako se dodaje, Žalbeno vijeće je utvrdilo da je Pretresno veijće pogrešilo u ojceni drugih doprinosa Stanišića i Simatovića zajedničkom zločinačkom cilju.
“Žalbeno vijeće je takođe konstatovalo da su oni posjedovali zajedničku namjeru da ostvare zajednički zločinački cilj. Shodno tome, Žalbeno vijeće je utvrdilo da su Stanišić i Simatović odgovorni kao pripadnici udruženog zločinačkog poduhvata za zločine koje su razne srpske snage počinile 1992. u Bosni i Hercegovini, u Bijeljini, Zvorniku, Bosanskom Šamcu, Doboju i Sanskom Mostu, i za zločine počinjene 1995. u Trnovu i Sanskom Mostu. Takođe su proglašeni odgovornim za ubistvo počinjeno u Daljskoj Planini u Hrvatskoj u junu 1992. Žalbeno vijeće je povećalo kazne izrečene Stanišiću i Simatoviću na 15 godina zatvora. Žalbeno vijeće je odbacilo preostali dio žalbe tužilaštva“, navodi Mehanizam.
Predsedavajući sudija Gracijela Gati Santana je konstatovala da izricanje presude predstavlja ključnu tačku u mandatu Mehanizma da nastavi da vrši stvarnu, vremensku i personalnu nadležnost Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju koji je zatvoren 2017. godine.
To je posljednja žalbena presuda o primarnim krivičnim djelima iz predmeta započetih pred tim sudom.
Prvostepena presuda donijeta juna 2021. godine
Prvostepenom presudom u junu 2021. godine Stanišić i Simatović su osuđeni na kazne zatvora od po 12 godina.
Slučaj je pokrenut pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (MKSJ), a Žalbeno vijeće MKSJ-a naložilo je potpuno novo suđenje.
Predmet je nastavljen u nadležnosti Mehanizma koji je izrekao prvostepene presude 6. avgusta 2021. godine.
U žalbenom vijeću na mjestu predsjedavajućeg sudije bila je Grasijela Gati Santana, predsjednica Mehanizma.
Žalbe na presudu su uložili su i tužilaštvo Mehanizma i odbrana.
Simatović i Stanišić su proglašeni krivim po svih pet tačaka optužnice kao pomagači, ali ne i kao učesnici Udruženog zločinačkog poduhvata (UZP).
Sud je u junu 2021. godine izrekao drugu prvostepenu presudu, koja im je izrečena nakon ponovljenog suđenja, jer je prva, kojom su bili oslobođeni od svih optužbi, ukinuta po žalbi tužioca 2015. godine.
Osuđeni su jer su, prema stavu prvostepenog sudskog vijeća, znali da su učesnici u Udruženom zločinačkom poduhvatu, dijelili namjeru da se sa velikih područja u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini izvršenjem krivičnih dela iz optužnice prisilno i trajno ukloni većina nesrpskog stanovništva.
U četiri tačke Stanišić i Simatović se optužnicom terete za zločine protiv čovječnosti: progoni, ubistva, deportacija i nehumana djela, a po jednoj tački za kršenja zakona ili običaja ratovanja – ubistva.
Ponovljeno suđenje pred Mehanizmom završeno je 30. juna 2021, nakon čega je donijeta pismena prvostepena presuda 6. avgusta iste godine, a rasprava po žalbama 24. i 25. januara 2023. označila je kraj predžalbene faze ovog predmeta, koji je počeo u septembru 2021.
Ovaj slučaj predstavlja posljednji predmet MKSJ-a za ratne zločine.
Stanišić je bio načelnik Službe državne bezbjednosti Ministarstva unutrašnjih poslova Srbije, a Simatović njegov zamjenik. Obojica su uhapšeni 13. marta 2003. godine u Srbiji.
(RTS)
