Ministarstvo kulture i medija poručilo je da bi o tome šta treba raditi u slučaju bespravno postavljene spomen-ploče na mjestu nekadašnjeg logora u Morinju trebalo da odluči premijer Milojko Spajić (Pokret Evropa sad).
“Vijestima” su iz tog resora, na čijem je čelu Tamara Vujović (Demokrate), rekli juče da odluku treba donijeti na najvišem nivou da bi se obezbijedilo da postupanje u tom slučaju bude “i zakonito i politički odgovorno”. Stoga je, kažu, njihov predlog da se, “imajući u vidu kompleksnost slučaja i njegov međunarodni aspekt”, postupi prema instrukcijama predsjednika Vlade.
“To znači da će se u ovom slučaju odluka donositi na najvišem nivou izvršne vlasti, kako bi se obezbijedilo da postupanje bude i zakonito i politički odgovorno, s punim uvažavanjem međunarodnih okolnosti, regionalne saradnje i dobrosusjedskih odnosa”, naveli su iz Ministarstva, odgovarajući na pitanja da li su uvažili molbu kotorskog Sekretarijata za kulturu, sport i društvene djelatnosti – da se obustave dalja postupanja prema primorskoj opštini po pitanju uklanjanja table, te ako jesu – ko je sad nadležan da je ukloni i kad će to biti urađeno.
“Vijesti” su u utorak, pozivajući se na nezvanične izvore, objavile da bi ministarka Vujović uskoro trebalo da dostavi Vladi informaciju o svim eventualno nezakonito postavljenim spomen-obilježjima širom Crne Gore, i potom zatraži od izvršne vlasti instrukcije za dalje postupanje u tim slučajevima.
Spisak bi, prema nezvaničnim informacijama redakcije, mogao da bude predat Vladi u narednih nekoliko dana. Izvor “Vijesti” kazao je da se sumnja da širom države postoji nekoliko desetina nezakonito postavljenih spomenika.
Iz Ministarstva su kazali juče da je ploča u Morinju postavljena 2022. godine uz podršku tadašnje vlasti, mimo zakonskih procedura, čime je, tvrde, država dovedena u nepovoljan položaj u pogledu međunarodnih i dobrosusjedskih odnosa.
Tablu u Morinju otkrili su početkom oktobra 2022. tadašnji ministri vanjskih poslova i odbrane Ranko Krivokapić i Raško Konjević (obojica iz Socijaldemokratske partije) sa svojim hrvatskim kolegama Gordanom Grlić Radmanom (šef hrvatske diplomatije) i Tomom Medvedom (ministar hrvatskih branitelja), u znak sjećanja na to što je u Morinju početkom devedesetih nekoliko mjeseci funkcionisao tzv. Sabirni centar za ratne zarobljenike s dubrovačkog ratišta.
Ploča je postavljena mimo procedure predviđene Zakonom o spomen-obilježjima, odnosno bez odluke Vlade i saglasnosti Opštine Kotor. Zbog toga je nekadašnja Uprava za inspekcijske poslove sredinom oktobra 2022. donijela rješenje o uklanjanju table i obavezala Opštinu Kotor da ga sprovede. Međutim, uklanjanje su više puta spriječili pripadnici Vojske Crne Gore (VCG), po naređenju nekadašnjeg načelnika Generalštaba VCG Zorana Lazarevića.
Iz kotorskog Sekretarijata u utorak su kazali redakciji da, kako se i četvrti pokušaj “administrativnog izvršenja” završio neuspješno i kako su u Morinju od vojnika dobili isti odgovor – da im bez pisanog odobrenja Ministarstva ne mogu dozvoliti pristup lokaciji, o svemu obavijestili inspektorku za kulturna dobra, “uz molbu da se obustave sva dalja postupanja prema Opštini Kotor po pitanju uklanjanja bespravno postavljenog spomen-obilježja”.
Iz Ministarstva odbrane u srijedu su rekli “Vijestima” da se Opština Kotor nijednom nije obratila ministru odbrane Draganu Krapoviću (Demokrate) zahtjevom da joj odobri pristup nekadašnjem vojnom kompleksu u Morinju, kako bi uklonila bespravno postavljenu ploču.
“Opština Kotor se u više navrata obraćala tadašnjem ministru odbrane. Posljednji zahtjev upućen je 4. jula 2023. Dakle, posljednji put u mandatu prošle Vlade. Podsjećamo na činjenicu da Vojska obezbjeđuje vojni objekat Morinj u skladu sa svojim nadležnostima, a ne spomen-ploču koja se nalazi unutar njega”, rekli su iz Ministarstva.
U julu 2023. tim resorom koordinirao je tadašnji ministar unutrašnjih poslova Filip Adžić (Građanski pokret URA).
U mjestu Morinj, u Kotoru, od 3. oktobra 1991. do 18. avgusta 1992. Jugoslovenska narodna armija (JNA) organizovala je tzv. Centar za prihvat zarobljenika iz Hrvatske, poznat kao “logor Morinj”, u kom su u nečovječnim uslovima bile zatvorene 292 osobe iz dubrovačke regije (ministarstva vanjskih poslova Crne Gore i Hrvatske usaglašavala su spiskove zatočenika jer im se dokumentacija o tome ne podudara). O nečovječnom postupanju prema njima, svjedočilo je 169 zatvorenika.
Za taj ratni zločin u sudskom procesu osuđene su četiri osobe na 12 godina zatvora. Specijalno tužilaštvo saopštilo je početkom februara da su po nalogu glavnog specijalnog tužioca Vladimira Novovića ponovo formirani krivični predmeti povodom, između ostalog, ratnih zločina u Morinju.
Ploča, prema ocjeni dijela crnogorske javnosti, ne tretira na ispravan način istorijske okolnosti kad je Crna Gora bila učesnik agresije na Hrvatsku na području Konavala i Dubrovnika. Ministar Krapović je u januaru prošle godine rekao da ploča treba da bude zamijenjena drugom, “s adekvatnim tekstom”. Na njoj se pominje “velikosrpska agresija na Hrvatsku”, i piše: “Sjećamo se zločina počinjenih da bi se osramotili ime i duh Crne Gore. Izražavamo žaljenje za sve patnje koje su preživjeli zatočenici. Da se nikada ne ponovi.”
Osnovno državno tužlaštvo u Kotoru je u avgustu 2023. odbacilo krivičnu prijavu protiv Krivokapića i Konjevića radi postavljanja ploče. Prijavu protiv njih Specijalnom tužilaštvu podnijela je bila i tadašnja Uprava za inspekcijske poslove zbog sumnje da su izvršili krivično djelo koje se odnosi na povredu i nedozvoljeno podizanje spomen-obilježja.
Šef hrvatske diplomatije rekao je u martu “Vijestima” da je za Zagreb ploča u Morinju “iskaz svijesti naroda Crne Gore” i tačka početka novih odnosa nakon promjene vlasti 2020. u Crnoj Gori.
“… I ona upravo takva kakva jeste za nas predstavlja mjesto pijeteta i sjećanja. Bilo kakvo diranje u nju, bilo bi rušenje izgrađenih odnosa između naših zemalja”, poručio je tada Grlić Radman.
Ministarstvo: Uklanjanje ploče spriječili oni koji su je postavili
Iz Ministarstva kulture i medija kazali su “Vijestima” da su oni i Opština Kotor uradili svoj dio posla u vezi s tablom u Morinju, ali da je “politička volja tadašnjih struktura blokirala izvršenje”, odnosno uklanjanje table.
“Konstatovano je da je ploča nezakonito postavljena, donijet je nalog za njeno uklanjanje, a opština je pokušavala da postupi. Problem je nastao u trenutku kad je tadašnja vlast, koja je ploču i postavila, spriječila izvršenje naloga”, tvrde oni.
Ministarstvo je, kako su rekli, konstatovalo da ploča nije imala saglasnost tog resora da bude postavljena, te da se ne nalazi u Programu podizanja spomen-obilježja Opštine Kotor.
“Dakle, inspektor Uprave za inspekcijske poslove u mandatu prethodne Vlade je utvrdio da je ploča nezakonito postavljena, suprotno Zakonu o spomen-obilježjima”, konstatovali su iz resora na čijem je čelu Vujović.
