Udruženje građana Vraneš, Zavičajno udruženje Vranešana, mjesne zajednice Tomaševo i Pavino Polje, predali su danas predsjedniku Skupštine Andriji Mandiću inicijativu za usvajanje “Rezolucije o genocidu nad Srbima Vraneša 1906. godine” koji je, kako navode, počinjen “od strane Turaka, Bošnjaka, Muslimana”.
Pojasnili su da je to uslijedilo nakon pobune protiv “aga i begova Vraneša”.
“Za gušenje ove pobune, Porta određuje Šemsi-pašu Biševca od Rožaja (Čolovića), sa pet generala: divizijskog generala Šukri-pašu, divizijskog generala Osman Rifat-pašu, divizijskog generala Anveri-pašu, divizijskog generala Nuri-pašu, brigadnog generala Hasan-pašu, sa 14 bataljona i topovskom baterijom, (a uz to je izvršena mobilizacija redovne vojske i rezerve u Pljevljima sa Sulejman Haki-pašom, Sjenici, Novom Pazaru, Prijepolju, Bijelom Polju). Sve muslimansko iz okoline što je moglo pušku nositi s oružjem je krenulo na svoju pravoslavnu braću”, piše u dokumentu.
Navode da se tada dogodilo, između ostalog, silovanje i ubijanje žena, ubijanje nedužne djece, starih i nemoćnih…
“Popalili su sledeća vraneška sela: Stožer, Kotlajiće, Krupice, Premćane, Vaškovo, Barice, Lijesku, Sokolac, Pisanu Jelu, Gorice, Brezu, Vodno, Maoče, Podborovu, Bliškovu, Ponikvice, Kovren, Grab i dr. Pored svega spaljenog, počinjeni su stravični zločini nad ženama, djecom i starim koji nijesu uspjeli da pobjegnu”, piše u dokumentu.
Naveli su i detalje stradanja. U dokumentu nisu navedeni izvori tih podataka, kao ni podataka o broju i imenima žrtava.
“Dvije žene u Stožeru turci su ubili kamenjem, a kćer Boška Furtule i jednu Novakovićku koje su pokušale da se sakriju ispod ambara, bajonetima na puškama su masakrirali. Ubili su ženu Ferata Čovića, a posle silovanja žena glave su im kidali. Jednoj ženi su prosjekli dojke i kroz njih joj provukli ruke. Majku Mališe Leka, Sandu, nemoćnu staricu, zapalili su u ambaru zajedno sa djetetom Janka Brđa. Ubili su u bježanju snahu Jakova Sekulića iz Gorica, a dijete ranili u kolijevci koje će kasnije umrijeti. Dva maloljetna mladića (Dika Šestovića i Iliju Vojinovića i 12 čobana u Stožeru, prvo su odrali, a Ragib Fejzov Kaljić glave im je odsjekao. U mukama i klanju su duše ispustili tri brata Markovića u Vodnom. Turci su tada zaklali: Radosava Vlaovića, Šabana Ćorovića, Vukojicu Ćorovića, Miletu Moračanina, Pera Kneževića, Maru, snahu kaluđera Damjana, djecu od 12 godina Milosava Boškovića a Perku, kćerku Mila Rovčanina, bacili u Taru, Perišu Boškovića, Mića Žujovića, Rista Boškovića, Tadišu Zejaka, Radula Joksimovića, Mališu Bujaka, Ivana Bujišića. Pop Nešo Joksimović je tri puta ranjen, a stradali su još ili prebijani na smrt: Jovo Babić, Uroš Cvijović, Milan Petrić, žena Stevana Grbovića, Petar Filipović, Milovan Smolović, Milisav Brđo, Spasoje Jakšić, Savo Smolović, Jakov Brđo, Joko Šutović, Bećo Zejak, Mihailo Smolović, Tomo Jovanović, Aćim Brđo, Stevan Medojević, Mitar Vujičić, pop Pero Radović, kmet Jakov Mrdak, Miloš Bošković, Dobrija Bošković, Petar Leko, Radoje, Todor, Gruban, Milun i Jakov Bošković, Stanislav Cipor, Ilija Mrdak, Dimitrije Krgović, Vasilije Zejak, Milinko Krgović, Šaban Vuković, Ferat Čović, Pero Šestović, kmet Šupad Grbović, Nikola Cvijović, Pero Bujišić, Dobrica Peruničić, Mijat Peruničić, Uroš Čabarkapa, Mihailo Babić, Novica Babić, Vuk Petrić, Đorđe Ćosović, Milinko Zindović, Gile Potpara, Nikola Ristanović, Ilija Vojinović, Dmitar Vojinović, Rade, Sekule i Nikola DŽambić, Milosav Novović, Jovo Perović, Filip Čurović, Novica Brajković, Kosta Vuković, Spasoje Rondović, Stevan Vuković, Nešo Damljanović, Ćiro Damljanović, Milivoje Kljajević, Milosav Peruničić, Aleksa Bojović, Gruban i Boško Knežević, Mato Kopilica, Bećo, Milivoje i Jakov Knežević, Jevrem Čović, Krsto Knežević, Periša Ćinćur, Jovan Čečović, Gledo Vuković, Rašo Moračanin i mnogi drugi, da je teško sve nabrojati kao i brojna mjesna groblja srpskih vraneških žrtava”, piše u dokumentu.
Kazali su da je to dio “činjenica o zlodjelima počinjenim nad Srbima Vraneša” iz kojih, kako tvrde, “jasno proizilazi da je unaprijed planirana i sprovedena namjera da se pravoaslavni-srpski narod fizički uništi i nestane sa prostora Vraneša”, te da zbog toga predlažu da parlament usvoji predloženu rezoluciju.
“Gospodine predsjedniče Skupštine Mandiću, građani Vraneša izuzetno poštuju Vaša nastojanja i Vaša zalaganja da moramo praštati zločine iz prošlosti, moramo graditi društvo pomitrenja i suživota, graditi ekonomiju, obrazovanje, privredu, zdravstvo, zapošljavanje, radi boljeg života narednih generacija. Međutim, mora se znati da su građani Vraneša ponosni na svoj Vraneš”, navodi se u dokumentu upućenom šefu parlamenta.
Kazali su da Vranešani nisu “ni koljači ni genocidni ljudi”, već građani koji žele “svakome pružiti ruku pomirenja, koji pamte, praštaju, ali ne zaboravljaju.”
“Vranešani su pružili ruku pomoći i spasenja svojim komšijama muslimanima novembra 1924. godine spasavajući ih od osvetnika od Mojkovca, ali ne mogu dopustiti da njihovo mjesto bude obilježeno genocidom koji nije planiran niti počinjen! Građani Vraneša, potomci stradalnog, klanog i napaćenog srpskog naroda, poštovaće svaku odluku koju Skupština Crne Gore donese”, zaključuje se u dokumentu koji potpisuju: predsjednik Udruženja građana Vraneš Momir-Momo Joksimović, predsjednik Zavičajnog udruženja Vranešana Svetislav Šestović, predsjednik Mjesne zajednice Tomaševo Veselin Gogić i predsjednik Mjesne zajednice Pavino Polje Slobodan Leković.
(Vijesti)
