Doktor nauka bezbjednosti, univerzitetski profesor Veselin Konatar ocijenio je za “Dan” da je sasvim realna mogućnost da je u kontekstu sveopštih događanja u Crnoj Gori sajber-napad na vladinu informatičku infrastrukturu mogao biti organizovan i doći kako od pojedinaca, tako i od organizovanih kriminalnih grupa. On kaže da kriminalne i terorističke organizacije ne žale novac za regrutaciju visokoobrazovanih kadrova iz svih oblasti.
Državne institucije se još nijesu izborile sa sajber-napadom na sajt Vlade Crne Gore, a zvanični su saopštili da se radi o jednom od najvećih napada, te iznijeli sumnje da iza njih stoje ruske službe.
Nacionalni centar za odgovor na računarsko bezbjednosne incidente u sajber prostoru Crne Gore – CIRT juče nije mogao pružiti nikakav odgovor na sajber napade jer su ga hakeri blokirali. Toliko o odbrani od sajber napada, iako za ovakvo stanje ne možemo optužiti samo CIRT. I u jučerašnjem saopštenju Službe za odnose sa javnošću Vlade Crne Gore u kojem su preporuke koje sadrže preventivne mjere, kako građani ne bi postali žrtve prevara i sajber napada ističe se broj telefona na koji treba prijaviti sajber napade jer “je trenutno sajt za prijavu incidenata nedostupan (www.cirt.me)”. A nedostupan je jer je pod sajber napadima. I FB profil CIRT-a je ažuriran posljednji put u junu.
“I ono što je posebno interesantno jeste da ministarstva inostranih poslova, odbrane i finansija, ANB, banke nisu bili meta napada. Možda nisam u pravu, ali smatram da su dodatna haotizacija stanja i usporavanje određenih procesa u zemlji bili ključna determinanta za izbor meta”, izjavio je Konatar.
Podsjeća da je nekoliko časova nakon izglasavanja nepovjerenja Vladi Dritana Abazovića, prema navodima vladinih zvaničnika, uslijedio, najteži od vremena referenduma, sajber-napad na vladinu informatičku infrastrukturu zbog čega su sajtovi Vlade Crne Gore, Poreske uprave, tužilaštva, sudova i Elektroprivrede nedostupni korisnicima.
“U kratkom roku uslijedila je izjava direktora Agencije za nacionalnu bezbjednost (ANB) Sava Kentere da je napad izveden u režiji ruskih obavještajnih službi, na šta se poziva i direktor Direktorata za elektronsku upravu Dušan Polović, koji, misleći na Crnu Goru, tvrdi da je “situacija u sajber-prostoru alarmantna”. Potom je upozoreno da meta napada mogu biti elektroenergetski sistem i vodovodi. Dakle, prvi i jedini izvor o umiješanosti ruskih obavještajnih službi je ANB. Takođe, iznenađujuće brzo je procijenjeno i da trajna šteta informatičkoj infrastrukturi nije nastupila, niti kompromitacija podataka građana, za šta je potrebno mnogo više od utrošenog vremena”, istakao je Konatar.
Prema njegovim riječima, moglo se uočiti da je, za razliku od recimo sajber-napada usmjerenog protiv Estonije 2007. godine, jedne od najinformatizovanijih zemalja svijeta, koji je trajao više dana i za metu imao sajtove ministarstva inostranih poslova i pravde, medija i banaka, mete sajber-napada na crnogorsku infrastrukturu bile su drugačije birane.
“Napad na estonsku kritičnu infrastrukturu doveo je do toga da estonski ministar odbrane zatraži primjenu člana 5. Sjeveroatlantskog ugovora, koji predviđa kolektivnu odbranu napadnute zemlje. Retorička dramatizacija sajber-incidenta u Crnoj Gori nije dovela do aktiviranja člana 5. Na kraju, previše je argumenata koji bacaju sumnju na tvrdnje koje su došle iz ANB-a. Uostalom, čak i da postoje neoborive činjenice da je napad geografski došao iz Moskve, oni nemaju nikakvu dokaznu snagu protiv Rusije i njenih službi. Obavještajne službe skoro nikada napade ove vrste ne izvode sa matične teritorije”, smatra Konatar.
Posledice mogu biti fatalne
Govoreći o samom pojmu sajber-prostora, Konatar navodi da je međusobnim povezivanjem računara putem telekomunikacione mreže nastao novi, “nefizički prostor” ili digitalni svijet.
“Za opis ove “eterične stvarnosti”, stvorene u kontaktu čovjeka i računara, najčešće se koristi metafora “sajber-prostor”. Iako se sajber-prostor najčešće percipira kao nematerijalno kraljevstvo podataka, ili kao neka vrsta virtuelne stvarnosti, on ima sasvim fizičku infrastrukturu sačinjenu od tehničkih uređaja, žica koje se nalaze iznad i oko naših glava, kablova koji leže pored naših nogu i satelita na nebu koji kruže oko naše planete. To je globalna informaciona infrastruktura. Bezbjednosne prijetnje savremenom informacionom društvu raznovrsne su i specifične po tome što su prevashodno usmjerene na zlonamjerno destabilizovanje informacionih sistema ciljane mete. Onemogućavanje normalnog funkcionisanja informacionih sistema ciljane mete može imati vrlo ozbiljne posledice na sve sfere društvenog života. One mogu biti i fatalne ukoliko se ugrožavaju infrastrukture kao što su, npr. sistemi za kontrolu vazdušnog, kopnenog i vodenog saobraćaja, sistemi za kontrolu hidrocentrala, nuklearnih elektrana, bezbjednosnih i zdravstvenih službi, sistemi za distribuciju električne energije. Slijedi da su nove tehnologije iznjedrile ne samo nove prijetnje već su i otežale sposobnost identifikovanja njihovih nosilaca (država i njihovih institucija, zlonamjernih pojedinaca, kriminalnih grupa, terorističkih organizacija, privrednih subjekata…) čiji motivi za destruktivno djelovanje mogu biti politički, ekonomski, ideološki, vojni, religijski…”, objašnjava Konatar.
