Piše: Ilja Musulin, Dopisnik RTS-a iz istočne Azije
Tokio i Manila, pod okriljem Vašingtona, jačaju vojne veze kako bi se suprotstavili rastućoj vojnoj moći Kine. Ove nedelje Japan i Filipini ispisali su novu stranicu istorije, ocjenjuju mediji u Zemlji izlazećeg sunca, jer su dva borbena aviona japanskog vazduhoplovstva po prvi put od Drugog svjetskog rata sletjela na Filipine, zemlju koju je dalekoistočna carevina tokom najvećeg svjetskog sukoba okupirala i brutalno tretirala.
Dva japanska lovca-bombardera američke proizvodnje “F-15” u utorak su posjetila filipinsku vojnu bazu Klark, nedaleko od prijestonice Manile. Tamo ih je već čekala prethodnica od oko 60 pripadnika Japanskih samoodbrambenih snaga, kao i jedan transportni avion i letjelica za dopunjavanje goriva u vazduhu u sastavu japanskih oružanih snaga. Ti vojni efektivi su u dvonedeljnoj posjeti Filipinima, koja bi bi trebalo da se okonča 11. ovog mjeseca.
Vojni aerodrom “Klark”, koji se nalazi u predgrađu grada Anheles na oko sat vremena automobilom od Manile, tokom Drugog svjetskog rata koristile su snage tadašnje Carske vojske Japana.
U posljednjih desetak godina, od kada je postalo jasno da Peking intenzivno radi na jačanju svoje mornarice i utvrđivanju atola u Južnom kineskom moru, Japan i Filipini unaprjeđuju svoje vojne odnose, što se ogleda i u prodaji japanskih radara i patrolnih brodova u Manili.
Tokio i Manilu zbližavaju strah od jačanja kineske vojne moći i činjenica da imaju teritorijalni spor sa najmnogoljudnijom zemljom svijeta.
Ipak, navedeni “istorijski” događaj nesumnjivo je podstakla američka strategija jačanja vojnih saveza sa tradicionalnim političkim i ideološkim istomišljenicima u zapadnom Pacifiku i stimulisanja njihovog međusobnog povezivanja, koja za cilj ima obuzdavanje kineskog vojno-političkog uticaja u tom regionu.
Omogućila ga je promjena vlasti u Manili, gdje je u junu antiamerički nastrojeni predsjednik Rodrigo Duterete svoju funkciju prepustio Ferdinandu Markosu mlađem, sinu diktatora koji je u prošlosti dvadeset godina vladao Filipinima uz ekonomsku i vojnu pomoć SAD.
Stariji Markos je uživao podršku Vašingtona jer je suzbijao komunističku gerilu u svojoj zemlji i važio za branu od daljeg širenja te ideologije u regionu Jugoistočne Azije, gdje su Vijetnam, Laos i Kambodža prešli u crveni tabor.
Mlađi Markos je nakon šest godina otklona od Vašingtona i političkog i ekonomskog zbližavanja sa Kinom pa i Moskvom, koji je Duterte pokušavao da sprovede iz animoziteta prema kritikama koje je trpio od američkih zvaničnika i medija, kormilo svoje države ponovo usmjerio prema SAD, uprkos retorici da se zalaže za njenu neutralnost u međunarodnim odnosima.
Nekada neprijatelji, sada saveznici
SAD su 1898. godine u sklopu svog rata protiv Španije izvršile invaziju na Filipine, gdje su naišle na žestok otpor domaćih rodoljuba koji su ugušile u krvi.
Američku kolonijalnu vladu prekinuo je siloviti japanski napad preduzet sa Tajvana odmah nakon udara na Perl Harbur krajem 1941. i početkom 1942. godine, koji je vojsku pod komandom generala Daglasa Mekartura prinudio na potpuno povlačenje. Ona se, međutim, vratila na Filipine dvije i po godine kasnije, u jesen 1944. nakon velike bitke za Lejte tokom koje su Japanci prvi put izvršili kamikaze napade na američka plovila.
Tokom borbi za oslobađanje Filipina, u kojoj su pored Amerikanaca učešće uzeli i domaći gerilci, japanske snage su, smatra se, pobile nekolio stotina hiljada civila, a po surovosti naročito je ostao upamćen masakr u prijestonici Manili, u kojem je, vjeruje se, nastradalo više od 100.000 Filipinaca.
Iako su Filipini 1946. godine proglasili nezavisnost, američke trupe ostale su na njegovoj teritoriji. One su se trajno stacionirale tokom trajanja Hladnog rata, a njihova najveća uporišta bila su upravo pomenuta vazduhoplovna baza Klark i pomorski kompleks u zalivu Subik, oba na ostrvu Luzon na obodu Južnog kineskog mora i nedaleko od Tajvana.
Odatle je vršeno prebacivanje ljudstva i naoružanja, te snabdijevanje američkih snaga u Vijetnamu tokom tamošnjeg krvavog sukoba šezdesetih i sedamdesetih godina prošlog vijeka.
Nakon pada Berlinskog zida i raspada Sovjetskog Saveza Amerikanci su napustili te dvije baze, ali su nastavili da budu prisutni u zemlji sa preko 7.000 ostrva kroz brojne i redovne vježbe sa filipinskom vojskom, vršenje obuke i zajedničke akcije usmjerene protiv islamističke pobunjeničke grupe Abu Sajaf.
SAD su posljednjih decenija održavale svoje vojno prisustvo u zemlji od 108 miliona stanovnika i kroz periodične rotacije vojnih jedinica, koje bi na Filipinima boravile po nekoliko nedjelja, i kroz skladištenje municije, goriva i djelova.
Prošlog mjeseca američka vlada je objavila novo ulaganje od 66 miliona dolara u baze na Filipinima koje prihvataju američke vojnike u rotaciji.
