Tri godine posle izlaska Ujedinjenog Kraljevstva iz Evropske unije, pitanje statusa Sjeverne Irske nije riješeno. Za London i unioniste neprihvatljiv je ostanak Pokrajine u evropskoj carinskoj uniji. Za Dablin i republikance neprihvatljiva je granica na Irskom ostrvu. Institucije su paralisane, a ekstremisti postaju sve aktivniji.
U srijedu uveče u gradiću Oma u srcu Sjeverne Irske inspektor Džon Kaldvel završavao je trening sa djecom, mlađom od petnaest godina, na fudbalskom terenu lokalne škole kada su dvojica napadača u njega ispalila nekoliko hitaca.
Nastala je panika među djecom, među kojom je bio i inspektorov sin, a u Sjevernu Irsku vratila se zebnja.
“Uhapsili smo trojicu muškaraca starosti 38, 45 i 47 godina u Omi i gradiću Kolajland u vezi sa pokušajem ubistva Džona”, saopštio je samo nekoliko sati kasnije šef policije Severne Irske Sajmon Burn.
Njegov zamjenik Mark Mekjuan ističe da su “prevashodni fokus istrage nasilni republikanski disidenti, a prije svih grupa, koja sebe naziva Novom Irskom republikanskom armijom”.
Džon Kaldvel i dalje je u kritičnom, mada stabilnom stanju.
Vodio je istragu protiv irskih disidenata, te je motiv napada prilično jasan.
Četvrt vijeka od bombaškog napada u Omi
Simbolika je velika, jer je gradić Oma mjesto najubistvenijeg napada IRE tokom građanskog rata u Sjevernoj Irskoj.
U avgustu 1998. godine bomba je usmrtila 29 i ranila preko 200 ljudi.
Posle decenija kampanje građana Ome, vlada u Londonu je prije tri nedjelje najavila istragu o tome da li je taj napad mogao biti spriječen.
“Ožiljci u gradu Oma su i dalje svježi, bolni i vuku korijene iz vremena nasilja od prije 25 godina, ali i prije toga”, naglašava poslanik Socijaldemokratske i laburističke stranke Sjeverne Irske Danijel Mekrosan.
Sjeverna Irska bez vlade
Da li napad na inspektora Kaldvela znači i početak kraja mira u Sjevernoj Irskoj?
Ta britanska pokrajina nema vladu već pet godina. Unionisti, koji su na izborima maja prošle godine prvi put izgubili većinu, blokiraju institucije. Traže reviziju Protokola, kojim je Sjeverna Irska ostala u evropskoj carinskoj uniji posle Bregzita.
“Neprihvatljivo je da zakoni Evropske unije budu nametnuti Sjevernoj Irskoj bez ikakvog demokratskog nadzora i pristanka. Da li će mi premijer garantovati da će se pozabaviti ovim fundamentalnim ustavnim pitanjima i to ne samo kroz izmjene u Protokolu, već i u zakonski obavezujućem sporazumu sa Briselom”, pita u britanskom parlamentu predsjednik Demokratske unionističke partije Džefri Donaldson.
Britanski premijer Riši Sunak odgovara da je “pitanje demokratskog deficita je suštinsko u pregovorima, koji su u toku sa Evropskom unijom”.
“Koliko je moj kolega dosljedan, toliko sam i ja”, tvrdi Sunak.
Intenzivni pregovori
Tvrdi bregziteri se ne bi složili. Optužuju premijera da se “prodao” Briselu.
Boris Džonson poziva Sunaka da ne odustaje od “pregovaračkog aduta u rukavu” – nacrta zakona, koji bi Londonu omogućio da “pocijepa” trgovinski sporazum sa Evropskom unijom u slučaju da pregovori, koji su veoma intenzivni u posljednjih par nedjelja, ponovo zapnu.
“Dobro napredujemo. Cilj je jasno na vidiku. No, iako se pregovori bliže kraju, oni nisu okončani”, smatra potpredsjednik Evropske komisije Maroš Šefčovič.
Otvorena granica uslov za rad institucija
Za Dablin i republikance u Sjevernoj Irskoj crvena linija ostaje otvorena granica na Irskom ostrvu.
“Ako pitate preduzeća i građane u Sjevernoj Irskoj, reći će vam da ne žele granične prelaze, da žele snažnu privredu i operativnu vladu. Institucije moraju da prorade”, upozorava irski ministar za evropsku politiku Piter Burk.
Predsjednica Šin Fejna Meri Lu Mekdonald ističe da “sam Bog zna koliko je vlada potrebna”.
“Živimo u čistilištu, prosto plutamo, što je, iskreno rečeno, neprihvatljivo”, kaže ona.
Pucnji u Omi podsjećaju sve strane da je status kvo neodrživ. Neuspjeh pregovora sa Briselom mogao bi da stavi tačku na četvrt vijeka mira u Severnoj Irskoj.
(RTS)
