Globalna inicijativa za borbu protiv transnacionalnog organizovanog kriminala (GI-TOC) predstavila je danas Indeks transnacionalnog organizovanog kriminala u svijetu.
Globalni indeks organizovanog kriminala za 2023. godinu otkriva kontinuirani porast organizovanog kriminala na globalnom nivou, pri čemu 83% svjetske populacije živi u uslovima visokog kriminala. Ako se posmatraju 17 država centralne i istočne Evrope, po ovom indeksu, Crna Gora je na četvrtom mjestu.
„Grupe formirane u mafijaškom stilu su dominantna vrsta kriminalnih mreža u Crnoj Gori. Klanovi „Škaljar“ i „Kavač“ su najistaknutiji akteri i prvenstveno se bave pranjem novca i trgovinom kokainom iz Latinske Amerike. Dva klana su spovele značajne akte nasilja koje se preliva preko granica u Srbiju i Evropu. Vođe kriminalnih grupa ili visokopozicionirani članovi koji služe kaznu u Crnoj Gori često regrutuju nove snage u zatvorima. Sofisticiranost labavih kriminalnih mreža raste. Porast tokova kokaina u Luci Bar i široko rasprostranjene veze mreža sa grupama iz Latinske Amerike, EU i Zapadnog Balkana pokazuju da su organizovane kriminalne grupe koje potiču iz Crne Gore uspostavile konsolidovanu kriminalnu mrežu. Kriminalne mreže su uglavnom povezane sa grupama u stilu mafije i trgovinom kokainom i imaju veze sa korumpiranim lokalnim političarima i organima za sprovođenje zakona“, piše u izvještaju.
Kako se ističe, otkako je manjinska vlada zbačena izglasavanjem nepovjerenja u avgustu 2022. godine, zemlja je gurnuta dalje u duboku političku nestabilnost.
„Nova većina u parlamentu, koja je bila duboko fragmentisana i polarizovana, nije uspjela da izabere novu vladu, što je dovelo do ćorsokaka. Uprkos kontinuiranim političkim krizama, privremena vlada je uložila napore u borbi protiv organizovanog kriminala, posebno u borbi protiv trgovine kokainom i šverca cigareta. Međutim, tenzije i nepojverenje unutar vladajuće koalicije i nedostatak konstruktivnog učešća svih političkih partija na plenarnim sjednicama doveli su do kašnjenja i neefikasnosti u poboljšanju ključnih zakona. Parlament takođe tek treba da pokaže u praksi svoju posvećenost crnogorskoj reformskoj agendi EU i da poboljša svoju koordinaciju sa vladom u pogledu zakonodavnih inicijativa“, navodi se u izvještaju.
Korupcija i kronizam i dalje su rasprostranjeni u Crnoj Gori, a napori vlasti da riješe problem, uključujući hapšenja dvoje visokih sudija u aprilu i maju 2022. godine, dijelom podstaknuti zahtjevima za pristupanje EU, nijesu dali značajne rezultate.
„Agencija za sprečavanje korupcije nema dovoljno osoblja i treba da poboljša svoj bilans u borbi protiv korupcije. Takođe postoji potreba za revizijom zakonskog okvira koji reguliše prevenciju korupcije. Međutim, politička nestabilnost je u potpunosti zaustavila antikorupcijske reforme u zakonodavstvu i praktičnu primjenu. Cjelokupna organizacija državne uprave ne obezbjeđuje efikasne linije odgovornosti u mnogim oblastima. Iako je parlament poboljšao transparentnost u svom radu, vladajuća većina često zaobilazi javne konsultacije i koristi brze procedure za donošenje zakona“, navedeno je u izvještaju GI-TOC.
Što se tiče međunarodne saradnje, situacija u Crnoj Gori je značajno poboljšana poslednjih godina, posebno nakon što je zemlja ušla u NATO i potpisala bilateralne sporazume sa SAD i drugim zapadnim i susjednim zemljama, ističe se.
Autori su dali i neka objašnjenja.
„Broj ljudi koji žive u uslovima niske otpornosti na organizovani kriminal na globalnom nivou značajno je opao, sada je to 62% svjetske populacije, u poređenju sa 79,4% koliko je bilo 2021.godine“, navodi se u saopštenju.
Na prvom mjestu na Indeksu je Rusija, slijedi Ukrajina, a treće mjesto dijele Srbija i Italija.
Ipak, navedeno je, kada se uporedi globalna otpornost sa porastom rasprostranjenosti kriminala, podaci pokazuju da sistem generalno ne uspijeva da odgovori na prijetnju organizovanog kriminala.
„Sve veći jaz između organizovanog kriminala i naših napora za kolektivnu otpornost naglašava hitnu potrebu za praktičnim strategijama za borbu protiv organizovanog kriminala na globalnom nivou. Indeks, kao poboljšani alat, otkriva domet i složenost transnacionalnog organizovanog kriminala i procjenjuje kapacitete 193 zemlje članice UN da se odupru kriminalnim prijetnjama. Nadovezujući se na izdanje Indeksa iz 2021. godine, Indeks za 2023. uvodi nove indikatore, otkrivajući robusniju i sveobuhvatniju globalnu sliku“, piše u saopštenju.
Zajedno sa prvobitnih deset indikatora, Indeks organizovanog kriminala 2023. godine uveo je pet novih indikatora za mjerenje kriminalne aktivnosti. To su pranje novca, sajber kriminal, šverc akcizne robe, falsifikovanje robe i iznude.
