Centar za demokratsku tranziciju (CDT) objavio je publikaciju ”Sprovođenje popisa u Crnoj Gori 2023. godine: Ambijent, transparentnost i bezbjednost procesa – dileme i otvorena pitanja”.
U njoj su se, između ostalog, osvrnuli i na mogućnost bojkota popisa, te naveli da je važno znati činjenicu da oni koji poslušaju poziv na eventualni bojkot i prihvate politiku ”zatvorenih vrata” u praksi, zapravo teško mogu biti kažnjeni.
“Kaznene odredbe su postavljene na način da teško mogu biti sprovedene u praksi”, kažu u CDT-u.
Podsjećaju da Crnu Goru u novembru 2023. godine očekuje popis stanovništva, domaćinstava i stanova.
“Od 2021. godine traju peripetije vezane za ovu, najvažniju, statističku akciju. Nakon nemogućnosti održavanja popisa zbog uvođenja privremenog finansiranja početkom te godine, 42. Vlada Crne Gore je utvrdila predlog zakona o popisu i uputila ga u Skupštinu početkom 2022. godine”, kazali su iz CDT.
Kako su naveli, politički događaji u toj godini su se odvijali velikom brzinom pa smo, za samo nekoliko mjeseci, imali pad 42, izbor 43. i izglasavanje nepovjerenja 43. Vladi, koja je do danas u tehničkom mandatu.
“Skupština Crne Gore je u decembru 2022. godine usvojila Zakon o popisu stanovništva, domaćinstava i stanova (Zakon) u kome, mimo dosadašnje prakse, nije naveden period održavanja popisa već Vladi je dato ovlašćenje da to utvrdi podzakonskim aktom. Vlada u tehničkom mandatu je u februaru 2023. godine Uredbom utvrdila da će se popis održati u periodu 1-15. novembra”, saopštili su iz CDT.
Iako je politički momenat donošenja ove odluke bio veoma složen, iako je donesena u susret predsjedničkim i parlamentarnim izborima, činilo se, kažu, da će Crna Gora, nakon 12 godina, dobiti neophodne podatke za kreiranje državnih politika.
“Međutim, kako kod nas stvari baš i nijesu tako jednostavne, ovaj je proces opterećen brojnim pitanjima i potencijalnim kritičnim tačkama: u javnosti su otvorene različite dileme o popisu, iznešene ozbiljne optužbe i sumnje, čuli smo zahtjeve za odlaganjem, prijetnje bojkotom, čuli smo pozive na opstrukcije, pa su čak i pokrenute kampanje koje građanima sugerišu kako treba da se nacionalno osjećaju i kojoj vjeri da pripadaju.
U ovim okolnostima, a s obzirom na iskustvo u popisnim akcijama i naše članstvo u savjetu statističkog sistema, smatrali smo da je važno pripremiti dokument u kome pokušavamo razriješiti neke dileme koje postoje u javnosti, otvoriti važna pitanja o kojima se do sad malo razgovaralo, javno iznijeti svoje sugestije za poboljšanje popisnog procesa, ma kad se on dogodio”, navode iz CDT.
Predmet njihovog interesovanja je prije svega analiza ukupnog ambijenta i transparentnost popisnog postupka, uticaj partitokratije na mrežu instruktora i popisivača i bezbjednost procesa kroz prizmu poštovanja važnih statističkih zakona, principa i standarda.
“Pripremljenost Uprave za statistiku (Monstat) u dijelu koji se tiče kvaliteta pripreme i sprovođenja Metodologije za pripremu organizaciju i sprovođenje popisa (Metodologija) tek smo sporadično tretirali, želeći da im skrenemo pažnju da su u ovom procesu za sebe uzeli “vruć krompir” da na javnoj sceni zastupaju i brane odluke političara, a koje u suštini ne zavise od njih. Detaljnu analizu metodologije i njenog neposrednog sprovođenja ostavljamo ekspertima koji se u užem smislu bave ovim procesom. Ostajemo otvoreni za sve dobronamjerne sugestije, kritike i javnu debatu o ovoj analizi”, zaključuju u CDT-u.
U analizi CDT-a se, između ostalog, navodi da se značajan problem transparentnosti popisnog procesa odnosi na objavljivanje imena članova popisnih komisija, državnih instruktora i opštinskih instruktora. Istraživački tim CDT-a je u prethodnih šest dana detaljno analizirao sajt Monstata i sajtove crnogorskih opština i donio nekoliko preliminarnih zaključaka.
Navode da je transparentnost rada popisnih komisija na izuzetno niskom nivou, nije moguće pronaći ažuriran spisak državnih instruktora koji realizuju popis, transparentnost i dostupnost imena opštinskih instruktora nije na zadovoljavajućem nivou, da Monstat na jednom mjestu nije objavio cjelovite podatke o sastavu komisija i instruktorima, te da Monstat nije javnosti saopštavao precizne informacije o broju prijavljenih popisivača po opštinama i dinamici njihovog prijavljivanja.
U CDT-u su se osvrnuli i na mogućnost bojkota popisa.
“Umjesto da se u pripremi procesa desi otvorena i valjana komunikacija sa svim zainteresovanim stranama, i dijalogom dođe do rješenja koja bi mogla zadovoljiti sve njih – diskusija je prenijeta na teren kršenja Zakona”, kažu, između ostalog, u CDT-u.
Podsjetili su na izjavu direktora Monstata Miroslava Pejovića, koji je saopštio da
je pozivanje pojedinih političkih subjekata na bojkot popisa poziv na kršenje zakona.
“Prije svega, smatramo da izjave državnih funkcionera o važnim društvenim akcijama ne bi trebalo da u sebi sadrže ni naznaku onoga što bi se moglo razumjeti kao zastrašivanje građana. I u predlogu rezolucije Evropskog parlamenta o Crnoj Gori se ističe da se popis mora sprovesti bez zastrašivanja ili straha od krivičnog gonjenja. Takođe, važno je znati činjenicu da oni koji poslušaju poziv na eventualni bojkot i prihvate politiku ”zatvorenih vrata” u praksi, zapravo teško mogu biti kažnjeni. Kaznene odredbe su postavljene na način da teško mogu biti sprovedene u praksi”, kažu u CDT-u.
Dalje, dodaju, naša država nema preciznu evidenciju o tome ko živi na kojoj adresi, veliki broj ljudi nema naviku, niti tu vrstu kulture, da vodi računa o državnim evidencijama i prijavljuje promjenu boravišta i prebivališta pa je vrlo teško pravno utvrditi činjenicu gdje ti ljudi zapravo žive i da li su baš ti ljudi postupali suprotno zakonu onda kad su eventualno odbili da daju podatke.
“Time je veoma teško voditi postupak protiv prekršilaca”, navode u CDT-u.
U CDT-u su, između ostalog, ukazali i da je prethodni popis stanovništva, 2011. godine, protekao u svijetlu miješanja susjednih država i drugih aktera i njihovih kampanja uticaja na izjašnjavanje građana.
“Više od decenije kasnije, u vremenu digitalnih medija, postalo je očigledno da Crna Gora nema nikakve mehanizme da zaštiti svoje unutrašnje procese od neželjenih vanjskih uticaja. Očigledno je da ovi rizici nijesu razmatrani u toku pripreme popisa, niti su predviđeni bilo kakvi zaštitni mehanizmi, osim naivne nade da će građani vjerovati
samo kampanji Monstata”, kažu u CDT-u.
Kompletnu analizu možete pogledati na ovom LINK-u!
