Mašinski fakultet je početkom ove godine dobijanjem akademske licence, ostvario pravo na korišćenje softvera DataFromSky, kojim omogućava savremeni pristup u upravljanju saobraćajnim tokovima.
Povećanje bezbjednosti u saobraćaju
Riječ je o softveru čiji je rad zasnovan na vještačkoj inteligenciji i koji zapravo vrši analizu analizu video snimaka saobraćajnih tokova, koji može biti sačinjen uz pomoć fiksne kamere postavljene na nekom objektu ili iz vazduha, upotrebom drona.
„Ovakve analize omogućavaju nam da na brz i jednostavan način dođemo do podataka kao što su: brzina vozila u saobraćajnom toku, ubrzanje/usporenje vozila, saobraćajno opterećenje raskrsnice ili nekog putnog pravca, struktura saobraćajnog toka, konflikti između učesnika i sl“, kazao je Ilić.
Ističe da ovi podaci predstavljaju osnovu za sprovođenje svih mjera većeg obima kao što su: promjena načina regulisanja raskrsnice, pretvaranje dvosmjernih ulica u jednosmjerne, zabrana lijevih skretanja na pojedinim raskrsnicama, izgradnja obilaznica i sl.
„Ovakvim mjerama postiže se prije svega povećanje kapaciteta drumskih saobraćajnica, ali i povećanje nivoa bezbjednosti u saobraćaju. Ova dva aspekta (kapaciteta i bezbjednosti saobraćaja) istakao bih kao ključna, na današnjem stepenu razvoja društva, gdje se normalno funkcionisanje ljudi ne može zamisliti bez upotrebe drumskih vozila. Ovi podaci predstavljaju osnovu za sprovođenje svih mjera“, navodi saradnik u nastavi na Mašinskom fakultetu, Univerziteta Crne Gore.
Dron pomaže u analizi tokova saobraćaja
Od početka godine, kako kaže, urađeno je nekoliko pilot istraživanja, u kojima je korišćen softver DataFromSky. U svim istraživanjima, video-snimak koji je kasnije obrađivan u softveru, sačinjen je iz vazduha, uz pomoć drona.
„Najveća prednost ovakvog načina prikupljanja podataka ogleda se u činjenici da svi dobijeni podaci oslikavaju realno stanje u saobraćajnom toku, jer vozači nisu svjesni da ih snimate, pa nema ni
njihove promjene ponašanja usljed toga“, kaže Ilić.
Uticaj pješaka i prenosti i mane kružnih tokova
Mnoge probleme koji su se tom prilikom pojavljivali, rješavali su u hodu, da bi, kako dalje navodi, nakon puno učenja i vrlo napornog terenskog rada sproveli dva veća istraživanja, koja su dala i neke konkrtetne rezultate.
„Analizu uticaja pješačkih tokova na brzinu kretanja i vrijeme putovanja izvršili smo u Podgorici, na kružnoj raskrnici Cetinjskog puta i Studentske ulice, kod tržnog centra Big Fashion. Uprkos brojnim prednostima koje nesumnjivo odlikuju kružne raskrsnice, postoje i neki nedostaci koji se sa njima mogu povezati. Jedan od njih jeste ometanje tokova vozila od strane pješaka, što recimo nije slučaj u situaciji kada na signalisanoj raskrsnici želite da prođete pravo. Rezultati analize pokazali su da je na ovoj raskrsnici najveći broj prelazaka pješaka na Cetinjskom putu, odnosno na pješačkom prelazu koji se nalazi na prilazu iz smjera Budve, odnosno Nikšića“, priča Ilić.
Kako dalje navodi, posmatrane su tri karakterstične situacije za vozila koja skreću ulijevo iz smjera Nikšića u Studentsku ulicu: kada ne propuštaju pješake ni prilikom ulaska ni prilikom izlaska iz kružne raskrsnice, kada ih propuštaju jednom (na ulazu ili izlazu) i kada ih propuštaju dva puta (i na ulazu i na izlazu).
„Dobijeni rezultati pokazali su da je vozilu za ovaj manevar potrebno u prosjeku 20.1 sekundi, ako ne propušta nikoga od pješaka, 20.7 sekundi ako pješake propušta samo jednom i 25.1 sekundi kada pješake propušta dva puta. Što se tiče prosječne brzine kretanja vozila kroz raskrsnicu koje pješake propusti dva puta, ona opada u proseku za 3,2 km/h u odnosu na situaciju kada nema nikakve potrebe za propuštanjem“, kazao je Ilić.
Ističe da je nesporno da na ovoj raskrsnici postoji velika frekvencija pješačkih tokova, te da oni bitno utiču na brzinu kretanja vozila u toku, ali da je problem moguće riješiti ili promjenom načina regulisanja saobraćaja (pretvaranjem raksrsnice u semaforizovanu krstastu raskrsnicu) ili izgradnjom podzemnih/nadzemnih prolaza za pješake na Cetinjskom putu.
„Implementacija i jedne i druge mjere zahtijevala bi ulaganje značajnih finansijskih sredstava, pa bi prije toga bilo neophodno izvršiti detaljnije analize uticaja pešaka na saobraćajni tok“, objašnjava Ilić.
Efekti vibracionih traka
Drugo istraživanje odnosi se na istraživanje efekata vibracionih traka na smanjenje brzine kretanja vozila u zoni pješačkog prelaza, koje su sproveli na teritoriji opštine Bar, te da li trake, koje ne „primoravaju“ vozače na smanjenje brzine kretanja kao što je to slučaj sa tzv. „ležećim policajcima“, utiču na promjenu brzine kretanja vozila.
Istraživanje je vršeno na dionici magistralnog puta Bar-Ulcinj, na lokaciji koja se nalazi u naselju, gdje je ograničenje brzine 50 km/h. Uz pomoć softvera definisana su po dva poprečna presjeka (za svaki smjer) na kojima se evidentira prolazak vozila, ispred i iza zone u kojoj su postavljene vibracione trake.
Cilj je bio, kako kaže, utvrditi postoji li značajna razlika u brzinama kretanja na ulazu i izlazu, odnosno prije i nakon prelaska preko traka koje proizvode vibriranje u vožnji.
„Uprkos drugačijim očekivanjima, rezultati istraživanja pokazali su da ova razlika ipak postoji i da ona u prosjeku iznosi oko 5 km/h. Što se tiče procenta vozača, koji su u ovoj zoni ostvarili usporenje, on iznosi oko 80% za oba smjera. Dakle, vibracione trake kao mjera za smirivanje saobraćaja utiču na smanjenje brzine kretanja kod većine vozila na ovoj lokaciji“, navodi Ilić.
Međutim, ono što je analizom prepoznato kao najveći problem je to što i dalje imamo nepoštovanje ograničenja brzine na ovom dijelu magistralnog puta.
„U prilog tome govori činjenica da je za vrijeme snimanja vozila u saobraćajnom toku, skoro 80 % vozača prekoračilo dozvoljenu brzinu kretanja od 50 km/h. Najveća zabilježena brzina iznosi nevjerovatnih 127 km/h, što je prekoračenje veće od 70 km/h. Mislim da ova vrijednost najbolje prikazuje jedan od ključnih problema bezbjednosti saobraćaja u Crnoj Gori, a to je nepoštovanje propisanog ograničenja brzine kretanja“, objašnjava Ilić.
Primjena vještačke inteligencije u saobraćaju
Vještačka inteligencija danas se primjenjuje uspješno u gotovo svim oblastima ljudskog djelovanja, pa tako i u sferi drumskog saobraćaja.
Ilić navodi da je sve više saobraćajnih rješenja, zasnovanih na vještačkoj inteligenciji, koja značajno doprinosi nastanku „pametnih gradova“.
„Jedan od dobrih primjera jesu i adaptivni semafori, koji na osnovu podataka o saobraćajnom
opterećenju prilagođavaju vrijeme trajanja zelenog svjetla na svakom od krakova raskrnice i tako se vrijeme čekanja na raskrsnici svodi na minimum. Mislim da su ovakvi semafori dali odlične rezultate u Kotoru, gdje su po prvi put u Crnoj Gori postavljeni prošle godine i da su riješili dobar dio saobraćajnih problema u ovoj opštini“, navodi naš sagovornik.
Ističe da ovakva mjera predstavlja odličan primjer kako treba postupati u vremenu u kome je korišćenje putničkog automobila omogućilo nevjerovatan komfor življenja, ali donijelo sa sobom i brojne probleme kao što su gužve u saobraćaju, zagađenje vazduha i sve veće probleme parkiranja.
„Smatram da od široke upotrebe ovakvih ali i drugih rješenja zasnovanih na vještačkoj inteligenciji u Crnoj Gori nismo daleko, ali da u ovoj oblasti treba još puno da učimo, kako bi primjere dobre prakse iz
svijeta mogli da primjenimo u našim uslovima. Tu mislim prije svega na nas-profesore sa Mašinskog fakuteta, ali i na sve ostale uključene u uređivanje saobraćajnog sistema u ovoj državi: Ministarstva unutrašnjih poslova, Ministarstva saobraćaja i pomorstva, lokalnih samouprava, itd. Jedino tako, uz neprestano učenje moguće je postići konkretne rezultate, zahvaljujući kojima ćemo se približiti razvijenim zemljama u pogledu saobraćajne razvijenosti, odnosno formiranja ‘pametnih gradova’“, kazao je Ilić.
Najvažnije je, kako kaže, da smo se pokrenuli sa mrtve tačke i da, između ostalog i ovdje „govorimo o softverima zasnovanim na vješačkoj inteligenciji kakav je DataFromSky, a čija će primjena siguran sam donijeti puno dobrih saobraćajnih rješenja u Crnoj Gori“.
Ovaj softver, kaže Ilić, će omogućiti da u budućem periodu sprovedu različite vrste istraživanja i tako doprinesu rješavanju pojedinih saobraćajnih problema u Crnoj Gori.
„Naime, ideja je da uskoro počnemo sa istraživanjem uticaja različitih elemenata za smirivanje saobraćaja (“ležećih policajaca“) na brzinu kretanja vozila u saobraćajnom toku. U našoj praksi trenutno imamo ležeće policajce izrađene od gume, betona i asfalta, ali i izdignute platforme koje se uglavnom izrađuju od asfalta. Ideja je da snimanjem saobraćaja iz vazduha, odnosno upotrebom softvera DataFromSky ispitamo uticaj svakog od ovih elemanata, odnosno napravimo komparaciju njihovog efekta na smanjenje brzine kretanja. Na osnovu toga, moći ćemo da damo i predlog nekih inovativnih rješenja za smirivanje saobraćaja, koja će biti drugačija od „ležećih policajaca“, a koja neće izazivati negodovanje velikog broja vozača, usled oštećenja nastalih na sistemu oslanjanja vozila (bojenje kolovoza različitim bojama, sužavanje kolovoza na pojedinim mestima, postavljanje fiksnih radara za merenje brzine i sl.). Neke od ovih mjera u svijetu se već dugi niz godina primjenjuju uspješno, stoga se nadam da u skorijoj budućnosti “ležeći policajci” neće više biti jedina mjera za smirivanje saobraćaja u Crnoj Gori, odnosno da neće u tolikoj mjeri opterećivati vozače koji bi i bez njih poštovali ograničenje brzine, kao što je to trenutno slučaj“, objašnjava Ilić.
„Najveći problemi saobraćaja u Crnoj Gori nepropisno i bahato ponašanje vozača, a ne loši putevi“
Prema njegovim riječima, najveći problemi saobraćaja u Crnoj Gori ne mogu se povezati ni sa lošom putnom infrastrukturom, niti sa lošim stanjem drumskih vozila, već isključivo sa nepropisnim i bahatim ponašanjem vozača u saobraćaju.
„Za nekoga ko se relativno skoro doselio u Podgoricu, i dalje su nezamisliva pojedina ponašanja kao
što su masovna nepoštovanja ograničenja brzine, svjetlosne saobraćajne signalizacije, kao i nepropisna parkiranja na različitim površinama (od zelenih do kolovoznih površina unutar kružnih raskrsnica). Prošle godine Mašinski fakultet sproveo je istraživanje indikatora perfomansi bezbjednosti saobraćaja na teritoriji 11 gradova i opština u Crnoj Gori. Kao organizator ovog istraživanja, koje smo sproveli sa našim studentima, moram da kažem da smo imali prilike uživo da vidimo razne oblike bahatog ponašanja vozača, od kojih bi kao najnebezbednija izdvojio prekoračenja brzine u naseljenim mjestima koja su bila veća od 80 km/h. Ako posmatramo procenat vozača koji su prekoračili brzinu, on je u pojedinim opštinama iznosio i preko 80% (Kolašin, Pljevlja i Bijelo Polje), što zaista predstavlja poražavajući rezultat“, navodi Ilić.
„Nepropisno parkiranje gorući problem normalnog funkcionisanja saobraćaja“
Ističe da nepropisno parkiranje predstavlja gorući problem normalnog funkcionisanja saobraćaja u Podgorici, ali i ostalim opštinama u Crnoj Gori.
„Ovaj problem nije moguće riješiti postavljanjem ograda ili gumenih stubića kao što je to do sada bio slučaj, već isključivo mijenjanjem svijesti vozača, ali i pojačanim kažnjavanjem svih onih koji nepropisno parkiraju svoja vozila. Treba kreirati takav sistem u kome će parkiranje vozila na pešačkim prelazima, unutar raskrsnica, na zelenim površinama i trotoarima tako da se onemogući prolaz pešacima, postati društveno neprihvatljivo za većinu ljudi i koje će na kraju krajeva naići na osudu javnosti. U suprotnom, uz sve napore koje institucije poput Mašinskog fakulteta ulažu u unapređenje saobraćajnog sistema i primjenu različitih savremenih rješenja i softvera, nećemo postići značajne rezultate u efikasnijem
odvijanju saobraćaja u Crnoj Gori. Jednostavno, siguran sam da ćemo imati značajno bolje fukcionisanje saobraćaja u našoj državi, kada i mi kao učesnici u saobraćaju postanemo bolji i disciplinovaniji“, zaključuje Ilić.
