Cetinjani su masovno dočekali italijansku okupacionu vojsku i italijanski kraljevski par početkom maja 1941. godine, što nedvosmisleno potvrđuju italijanski arhivski snimci i fotografije, kao i naslovi ondašnjih listova cetinjskog „Glasa Crnogorca“ i podgoričke „Zete“, tvrdi istoričar Aleksandar Stamatović u autorskom tekstu za Borbu.
“Kroz arhivske italijanske filmske snimke, kao i fotografije, te ondašnju štampu poput upravo cetinjskog „Glasa Crnogorca“, te podgoričke „Zete“ vide se masovni dočeci italijanske vojske kao i italijanskog kraljevskog para početkom maja 1941.godine. Tzv. Petrovdanski sabor održan je na Cetinju, i na njemu je proglašena obnova tobožnje nezavisnosti Crne Gore. Ta kvazi država nije trajala ni 24 časa” naveo je Stamatović.
Glas Crnogorca: Svi Cetinjani su se našli na ulicama
Svaki šesti stanovnik Cetinjskog sreza pristupio partizanskom pokretu, mnogi narodni heroji nisu ni ratovali u Crnoj Gori
Stamatović je za BORBU ocijenio da istorijski događaji na Cetinju ne idu u prilog tezi da je crnogorska prijestonica bila luča slobode i antifašizma za vrijeme Drugog svjetskog rata, kako se to uporno pokušava plasirati javnosti u današnjim dnevno političkim prepucavanjima. To potkrepljuje podacima da je svaki šesti stanovnik tadašnjeg Cetinjskog sreza bio pripadnik partizanskog pokreta koji sve do 13. novembra 1944. godine i konačnog oslobođenja, pa i za vrijeme 13-julskog ustanka, nije uspio da preuzme kontrolu nad Cetinjem, što nije bio slučaj sa ostalim crnogorskim gradovima.
Današnja Opština Cetinje jeste dala veliki broj učesnika partizanskog pokreta i narodnih heroja, u relativnom smislu. Cetinjski srez je pred početak Drugog svjetskog rata imao oko 28.000 stanovnika, sa 49 narodnih heroja, i oko 5.000 pripadnika partizanskog pokreta. Dakle, tek svaki šesti stanovnik ovog sreza bio je pobornik ovog pokreta.
Međutim, u broj narodnih heroja uračunavani su i oni koji su rođeni na Cetinju, i većinu ili potpuni rat uopšte nijesu ostvarili u Crnoj Gori. Cetinje je 1975.godine proglašeno gradom herojem. Klimavost svih ovih podataka jeste u činjenici da je i Zagreb bio grad heroj, a postoje nesporni autentični filmski snimci ulaska njemačkih trupa u Zagreb 10.maja 1941.godine, gdje na hiljade građana dočekuje Njemce. Grad heroj bila je i Priština, u kojoj tokom rata nije bilo apsolutno nikakvih akcija, i koja je bila jedno od sjedišta balističkog pokreta.
Međutim, današnja Opština Cetinje dala je i veliki broj učesnika antikomunističkog pokreta:četnika i zelenaša, i žrtava partizansko-komunističkog pokreta. Podsjetiću i na činjenicu, da Cetinje tokom rata sve do konačnog oslobođenja 13.novembra 1944. godine nikada nije palo u ruke partizana, a i u 13-julskom ustanku najprije kao opštenarodnom ustanku takođe nije, za razliku npr.od Berana, Bijelog Polja, Andrijevice, Kolašina, Šavnika, Žabljaka, Danilovgrada…- pojašnjava Stamatović.
Stvorena je lažna istorijska slika i formiran prestonički kult Cetinja bez ikakvog osnova
Cetinje je silom istorijskih prilika postalo crnogorska prijestonica, jer je bilo duboko uvučeno u unutrašnjost kamenite crnogorske teritorije. Da ono ne može biti prijestonica neke nove i proširene Crne Gore, uvidio je još knjaz Danilo Petrović, koji je planirao podizanje nove crnogorske prijestonice na Orjoj Luci kod današnjeg Danilovgrada u Bjelopavlićima, istakao je Stamatović.
Tu ideju realizovao je njegov nasljednik knjaz Nikola, koji na obali rijeke Zete podiže novi grad, i daje mu ime po svom stricu Danilovgrad. Od ideje da to bude prijestonica se međutim odustalo poslije 1878. godine, kada su oslobođeni Podgorica i Nikšić.
Ono je bilo sjedište i italijanske i njemačke okupacione uprave tokom Drugog svjetskog rata. Komunisti od 1945.godine vrše demontažu i devastaciju Cetinja u narednoj deceniji i to sa planom da Titograd bude glavni grad Republike Crne Gore i simbol jedne nove Crne Gore. Primjećujem tu istu podudarnost sa konceptom Podgoričke Skupštine 1918.godine. Jednostavno, Cetinje u konstaliciji novih prilika u raznim periodima završetka tzv.herojskog perioda Crne Gore nije moglo da izdrži konkurenciju Podgorice i njenih geografskih resursa. Uostalom, i danas stanovništvo Cetinja intenzivno migrira ka Podgorici i Budvi, a ne obratno. Sve ovo kažem upravo zbog toga, što je stvorena u sadašnjici lažna istorijska slika i formiran prestonički kult Cetinja, kojeg ono nema u osnovi – kazao je Stamatović i dodao:
“Danas se uglavnom plasiraju teze koje su višesmislene i neprecizne u ocjenama laika. Miješa se geografski i istorijski pojam tadašnjeg i sadašnjeg grada Cetinja, i pojam ondašnjeg Cetinjskog sreza i okruga, sa današnjom cetinjskom opštinom”, rekao je Stamatović.
Poistovjećivanje tzv. Božićnog ustanka sa navodnom slobodarskom tradicijom Cetinja je istorijsku samonegacija
Poistovjećivanje tzv.Božićnog ustanka 1919.godine, sa navodnom slobodarskom tradicijom Cetinja, isto kao i 1941. godine predstavlja totalnu istorijsku samonegaciju, ističe Stamatović.
-Ustanak 1919.godine zapravo iniciraju italijanski agenti i Italija, koja hoće obnovu Crne Gore iz svojih interesa. Cetinje brane jugoslovenske a ne srpske trupe, i njih je bila jedna trećina u odnosu na bjelaše, pobornike ujedinjenja, koji su zapravo i odbranili grad od zelenaških ustanika. Uostalom, na Cetinju prije Drugog svjetskog rata nije nigdje bilo spomenika izginulim „srpskim“ tj.jugoslovenskim vojnicima, ali jeste bjelašima, znači domaćim Crnogorcima. Među poginulima nema niti jednog čovjeka iz Srbije. U 13-julskom ustanku ustanici napadaju isti taj koncept nezavisne crnogorske države pod patronatom Italije, oličen u Cetinju, kao što je ono branjeno od istog tog koncepta 1919. godine- poručio je Stamatović.
Glas Crnogorca: Građani Cetinja iskitili su varoš zastavama, čak i najsiromašnije kućice, kako italijanskim, tako i crnogorskim
Glas Crnogorca: Narod je klicao: živjela Italija- živio Duče- živjela italijanske vojska osloboditeljka Crne Gore
Crnogorski sabor se obratio Musoliniju: Suverena i slobodna Crna Gora se orjentiše prema fašističkoj Italiji
