TEKST: Zoran Milović
FOTO: I. Marinković / Novosti
Ako je suditi po jačini aplauza koje je dobio na predstavljanju svoje knjige “Obala nesanice”, u dupke punoj sali Kolarčevog narodnog univerziteta u Beogradu, Milan Knežević bi mogao da batali politiku i potpuno se posveti pisanju. Književnost mu je ionako opsesija još od srednjoškolskih dana, a od trenutka kada je ozbiljno „zagazio“ u političke vode objavio je šest zbirki pjesama i roman „Obala nesanice“.
Elem, beogradska promocija prvog romana predsjednika Odbora za bezbjednost i odbranu Skupštine Crne Gore, predsjednika Demokratske narodne partije i jednog od lidera Demokratskog fronta, i u sve to, kako Knežević za sebe kaže, “deklarisanog političkog zatvorenika”, pretvorila se u nezaboravno književno veče, sa grohotom smijeha i salvom aplauza koji su prerastali u – ovacije.
O djelu Milana Kneževića „Obala nesanice“, govorili su književnik Radomir Uljarević, urednik u izdavačkoj kući „Štampar Makarije“ koja je 2021. objavila roman, i književni kritičar Želidrag Nikčević.
Urnebesno veče započeo je sam autor – pisac i političar. Knežević, inspirisan prisustvom Matije Bećkovića u prvom redu, uz koga su se našli i Milorad Vučelić, Jovan Delić i Žarko Trebješanin, ispričao je kako je akademik i pjesnik reagovao na pitanje pred referendum: “Šta ćete vi Crnogorci u Beogradu ako se Crna Gora otcijepi?”. Matija je odgovorio “A ko vam kaže da će Beograd u tom slučaju pripasti Srbiji?”.
“Evo večeras dokaza da je uvaženi Bećković bio u pravu, da je Crna Gora u Beogradu”, rekao je Milan Knežević, aludirajući na to da su u prepunoj sali Kolarčevog narodnog univerziteta većinom bili sve znameniti “terazijski Crnogorci”, kako je, sada već smijenjeni crnogorski režim, pežorativno nazivao svoje državljane u glavnom gradu nekad zajedničke države, lišavajući ih pritom gotovo svih prava u matičnoj Crnoj Gori.
“Deklarisani politički zatvorenik”, kako za sebe kaže Milan Knežević, opisao je razlog pisanja svog prvog romana.
„Roman o državi koja neodoljivo podsjeća na Crnu Goru, i diktatoru Miltonu koji u Obali nesanice počinje da stvara svoju privatnu državu, dok se građanima čini da je taj Milton stariji od svih, da postoji i vlada duže no što postoji sama država, napisao sam jer sam bio prinuđen, dok sam četiri mjeseca bio zatvoren u kući noseći nanogvicu. Isključivi cilj ove krajnje objektivne hronike je potpuna zaštita lika i djela nikad prolaznog nam vođe Obale Nesanice, vrhovnog komandanta oružanih snaga naše otadžbine, najomiljenijeg među rijetkim predsjednicima ove zemlje u njenoj višemilenijumskoj istoriji. “Živimo vreme ustinjenih duša” zapisao je veliki pjesnik Ivan V. Lalić, i zaista ga živimo”, naveo je Knežević.
Upravo su ti boravci u Spužu i u kući sa nanogvicom, naveli Milana Kneževića da počne da ispisuje gorkohumornu, posve fantastičnu a opet potpuno realističnu priču o imaginarnoj Obali nesanice I diktatoru Miltonu, čiji likovi, sa slučajnom namjerom, toliko liče na aktere crnogorske političke scene da je Radomir Uljarević roman opisao kao “karikaturu montenegrinske nezavisne države”.
“Ova je knjiga izazvala više dejstva no ma koji državni udar, a imali smo ih onoliko”, rekao je Uljarević o Kneževićevom romanu koji “razobličava veliku laž protagonista stvarne politike u jednoj besudnoj zemlji, ispisanom sa ciničnim, bespoštednim gogoljevskim humorom”.
Ugledni književni kritičar Želidrag Nikčević, koji u svom Pogovoru na zadnjoj korici romana “Obala nesanice” ističe “ekstremni i bespoštedni humor” autora, govorio je o hrabrosti Milana Kneževića da istinu, stvarnost svih nas, vidi i opiše, ali i o osobenom stilu – produženom porodičnom iskazu sa uzastopnim poentama, te dubokim značenjima koja nisu anegdotska ni zabavna, već su gotovo mitska, i o umeću pisca da stvori “mala mentalitetska remek-djela”.
Bulatovićevsko-domanovićevska proza, povodom koje je Želidrag Nikčević ocijenio da „Milan Knežević u novim okolnostima veličanstveno obnavlja taj sveobuhvatni rušiteljski manevar – darujući nam knjigu koja svjedoči o svakodnevnom masovnom posrnuću, a istovremeno budi i gradi duh slobodarskog otpora. Duh superiorne, nesputane i plemenite fantazije“.
“Ni uz najbolju volju ne možete razaznati briljantnu parodiju u odnosu na tragikomičnu stvarnost. Ovaj vam roman ne dopušta da zatvorite oči ni pred laži ni pred istinom i tjera vas na nesanicu, što je osnovni zadatak svakog pisca. Milan Knežević govori slobodno i piše slobodno, o posvemašnom moralnom sunovratu do kog nas je dovela strahovlada Miltona iz ove knjige”, rekao je Nikčević.
Dokazujući se kao vrsni satiričar, “svojim ekstremnim i bespoštednim humorom”, Knežević je u maniru bezmalo stendap komičara govorio je o svojim robijaškim danima i čitajući svoje u Spužu nastale stihove iz knjige “Robijaški refreni”, naveo publiku na gromoglasan smijeh do suza svojim vrcavim i ubojitim “uzastopnim poentama”.
Redovni profesor Filološkog fakulteta Univerziteta Crne Gore dr Dragan Koprivica je „Obalu nesanice“ okarakterisao kao najbolji roman koji je u proteklih deset godina izašao u Crnoj Gori!
„Obala nesanice je knjiga za sebe, tako autohtono moćna da mnogi neće ni povjerovati da je autor jedan političar, vrcavi i hrabri poslanik crnogorskog parlamenta, profesor srpskog jezika i književnosti. A neki mudriji zavidljivci će doći i do epohalnog otkrića da je Knežević rukopis romana naprosto od nekog otuđio, ili otkupio, i potom potpisao kao svoj.“
Da je zaista riječ o izuzetno zanimljivom i vrijednom književnom dostignuću 43-godišnjeg političara koji kao poslanik u Skupštini Crne Gore predsjedava Odborom za bezbjednost i odbranu, potvrđuju i nagrade koje je „pokupio“.
Knežević za taj svoj prvi roman „Obala nesanice“, u ediciji beogradskog izdavača „Štampar Makarije“, ovjenčan nagradom “Radoje Domanović” za najuspješniji satirični roman, objavljen u 2021. godini, najznačajnijim priznanjem za književnu satiru u Srbiji! Žirijem koji je donio takvu odluku predsjedavao je Radomir Andrić, predsjednik Udruženja književnika Srbije.
“Knežević u svom grotesknom maniru, kroz moćnu satiru, opisuje morbidnu sliku represivnog sistema, ali ne daje konačne dijagnoze, ne staje na bilo čiju stranu, i ne odgovara na čuveno pitanje po nazivu poznatog romana ruskog pisca, Hercena, Ko je kriv”, navedeno je između ostalog u obrazloženju žirija za prestižnu nagradu romanu “Obala nesanice”.
Za ovaj roman „Obala nesanice“, u ediciji beogradskog izdavača „Štampar Makarije“, Knežević je u januaru 2022. godine, na dan osnivanja „Ošišanog ježa“, najstarijeg humorističko-satiričnog časopisa na Balkanu, već dobio godišnju nagradu uredništva, saradnika i čitalaca „Ježa“, „Slobodan Kostić“ za humor u satiri.
A u avgustu 2021. godine dobio je i prestižnu nagradu Književnog društva Kosova i Metohije, „Veliku Gramatu“, najveće priznanje za književno stvaralaštvo i očuvanje srpskog jezika i kulture za 2021. godinu, a potom je Milanu Kneževiću, u proljeće 2022. u Nikšiću dodijeljena nagrada “Mirko Banjević” za poeziju, za njegovu šestu zbirku pjesama, “Robijaški refreni”.
KNJIŽEVNI OPUS
Milan Knežević je još tokom srednje škole počeo da piše pjesme. Proglašen je za najboljeg mladog pjesnika 1997. godine po izboru Radija Crne Gore i Biblioteke „Radosav LJumović“. Neke od njegovih pjesama su se našle u zbirci „Dan poslije budućnosti“ koja je objavljena 1999. godine.
Prvu zbirku pjesama Knežević je objavio 2007. godine pod naslovom „Deponija snova“. Neke od pjesama našle su se u zbirci „Predio u praskozorje“ iz 2008. godine, te antologiji „Van kutije“ koja je objavljena 2009. godine. Knežević je 2011. godine objavio drugu zbirku pjesama pod nazivom „Avlija bivših“, a tri godine kasnije se u prodaji pojavila njegova knjiga „Dnevnik sitnih grehova“. Polovinom aprila 2016. godine objavio je svoju četvrtu zbirku pjesama pod nazivom „Elektronska identifikacija birača“. Tokom 2017. i 2018. godine Knežević je promovisao svoju petu zbirku pjesama „Nijemi dijalozi“, a tri godine kasnije se u knjižarama pojavila i šesta zbirka „Robijaški refreni“.
Beogradska izdavačka kuća „Štampar Makarije“ je 2021. godine objavila Kneževićev prvi roman „Obala Nesanice“.
